[ویکی فقه] دوران بین تعیین و تخییر عقلی به معنی تردید در مخیّر بودن بین چند چیز به حکم عقل، و یا متعیَّن بودن یکی از آنها است.
دوران بین تعیین و تخییر عقلی، مقابل دوران بین تعیین و تخییر شرعی می باشد و در جایی است که دوران بین تعیین و تخییر بوده و تخییر آن عقلی باشد؛ به بیان دیگر، جایی است که مکلف به تحقق وجوب علم دارد، اما آن وجوب مردد است بین عنوان خاص ـ که نتیجه آن تعیین است ـ و عنوان عام ـ که نتیجه آن تخییر است ـ، مانند آن که می داند اطعام واجب است، اما نمی داند آیا وجوب اطعام به انسان تعلق گرفته تا خصوص انسان متعین باشد یا به حیوان تعلق گرفته تا مکلف مخیر باشد بین اطعام هر یک از افراد حیوان.
دیدگاه اصولیون
میان اصولیون اختلاف است که آیا در دوران بین تعیین و تخییر عقلی احتیاط جاری می شود یا برائت؛ عده ای آن را به دوران بین اقل و اکثر ملحق دانسته و به برائت حکم می کنند و عده ای آن را به دوران بین متباینین ملحق نموده و قاعده اشتغال را جاری و در عمل احتیاط می نمایند.
دوران بین تعیین و تخییر عقلی، مقابل دوران بین تعیین و تخییر شرعی می باشد و در جایی است که دوران بین تعیین و تخییر بوده و تخییر آن عقلی باشد؛ به بیان دیگر، جایی است که مکلف به تحقق وجوب علم دارد، اما آن وجوب مردد است بین عنوان خاص ـ که نتیجه آن تعیین است ـ و عنوان عام ـ که نتیجه آن تخییر است ـ، مانند آن که می داند اطعام واجب است، اما نمی داند آیا وجوب اطعام به انسان تعلق گرفته تا خصوص انسان متعین باشد یا به حیوان تعلق گرفته تا مکلف مخیر باشد بین اطعام هر یک از افراد حیوان.
دیدگاه اصولیون
میان اصولیون اختلاف است که آیا در دوران بین تعیین و تخییر عقلی احتیاط جاری می شود یا برائت؛ عده ای آن را به دوران بین اقل و اکثر ملحق دانسته و به برائت حکم می کنند و عده ای آن را به دوران بین متباینین ملحق نموده و قاعده اشتغال را جاری و در عمل احتیاط می نمایند.
wikifeqh: دوران_بین_تعیین_و_تخییر_عقلی