دوده مرکب ؛ به معنی مداد و حبر است. سیاهی. زگالاب. دوده. حبر. مداد. مرکب رنگ. نقس. سیاهی. زگالا. خضاض. دوده مخلوط به صمغ و مازو و غیره که هنگام نوشتن در دوات کرده و سرقلم بدان زده بر کاغذ کنند. کلمه دوده مرکب بی هیچ شبهه اصل کلمه مرکب به معنی مداد و سیاهی و زگالاب و نقس است و در قدیم آن را دوده می گفته اند چه آن را از دوده و خوال می گرفته اند چنانکه سعدی فرماید :
... [مشاهده متن کامل]
آتش به نی قلم درافتاد
وین دوده که می رود دخان است.
و سپس که آن را کاملتر کرده اند و مثلاً با زاج و غیره آمیخته اند دوده مرکب نامیده اند و به کثرت استعمال دوده را حذف کرده و مرکب اسم داده اند و همچنین تعبیر مثلی نیزمؤید این دعوی است. ( یادداشت مؤلف ) .
... [مشاهده متن کامل]
آتش به نی قلم درافتاد
وین دوده که می رود دخان است.
و سپس که آن را کاملتر کرده اند و مثلاً با زاج و غیره آمیخته اند دوده مرکب نامیده اند و به کثرت استعمال دوده را حذف کرده و مرکب اسم داده اند و همچنین تعبیر مثلی نیزمؤید این دعوی است. ( یادداشت مؤلف ) .