دِهلی، شهر (Delhi)
مسجد موتی (مسجد مروارید)
مسجد موتی (مسجد مروارید)
(یا: دهلی کهنه) واقع در شمال هند و مرکز سرزمین اتحادی دهلی بر رود یامونا، با ۱۲,۷۹۱,۴۵۸ نفر جمعیت (۲۰۰۱). از جنوب با دهلی نو، پایتخت هند، هم مرز است. دهلی با دیوار سنگی مرتفعی (ساخت ۱۶۳۸)، با هفت دروازۀ هلالی شکل، احاطه شده است. این دیوارها شبکه ای از خیابان ها، کوچه ها، و بازارهای شلوغ، و برخی از جالب ترین بناهای ملی هند را در خود جا داده است. خیابان چاندی چوک (خیابان نقره)، که زمانی باشکوه ترین خیابان جهان بود، منطقۀ مهم تجاری شهر محسوب می شود. دهلی مرکز مهم صنعتی، بازرگانی، و حمل ونقل است و تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی، پارچه، جواهرآلات، مواد شیمیایی، و قطعات موتور خودرو تولید می کند. برخی از مهم ترین بناهای تاریخی آن عبارت اند از مسجد جامع (۱۶۴۸ـ۱۶۵۰)؛ دژ سرخ (۱۶۴۸)، مجموعه ای متشکل از چند ساختمان که با دیواری از سنگ ماسۀ سرخ محصور شده است و زمانی کاخ امپراتوران مغول بود؛ و مسجد موتی(مسجد مروارید). بناهای تاریخی که خارج از شهر قرار دارند نیز عبارت اند از قطبْ منار، بلندترین برج سنگی جهان متعلق به قرن ۱۳م؛ مقبرۀ سلطنتی همایون از قرن ۱۶م، و راج گهات، جایی که جسد مهاتما گاندی در آن سوزانده شد. دانشگاه دهلی نیز در این شهر است. از دهلی اولین بار در قرن ۱پ م نام برده شده است. در محلی که دهلی امروزی قرار دارد چندین شهر بنا شده است که از آن ها به نام «دهلی های هفت گانه» یا «شهرهای هفت گانۀ دهلی» نام می برند، ولی تعداد مراکز فرمانروایی که در این منطقه دایر شده تقریباً دو برابر این عدد است. دهلی های هفت گانه به ترتیب ظهور عبارت اند از ایندرپت، به سانسکریت ایندرپرشت؛ لاکوت؛ سیری، تغلق آباد، جهان پناه آباد، فیروزآباد؛ و شاه جهان آباد. از زمان ایجاد اولین دهلی تا قرن ۱۲م، این منطقه فراز و نشیب های فراوانی را پشت سرگذاشته است. قطب الدین ایبک، از مملوان دهلی، در ۶۰۲ق آن را فتح کرد. پس از آن تیمور لنگ در ۸۰۱ق دهلی را اشغال، آن را ویران و پایتخت را به آگرا منتقل کرد. بابُر، بنیادگذار سلسلۀ مغول، در ۹۳۲ق مجدداً دهلی را پایتخت قرار داد و فرزندش، همایون، در ۹۳۷ق شهر جدیدی در نزدیکی آن بنا کرد. اکبر شاه، فرزند همایون، در ۹۶۳ق دهلی را ویران و مجدداً پایتخت را به آگرا منتقل کرد. شهر کنونی را شاه جهان، فرزند اکبرشاه، در ۱۰۳۷ق به صورت امروزی بازسازی کرد و دوباره آن را پایتخت قرار داد. دهلی تا ۱۷۳۹ پایتخت مغولان باقی ماند. نادرشاه در ۱۱۵۱ق دهلی را فتح کرد. از ۱۷۷۱ تا ۱۸۰۳ تحت کنترل مراته ها و از ۱۹۱۲ تا ۱۹۳۱ پایتخت موقت هند بریتانیا بود. پس از استقلال هند در ۱۹۴۷ این شهر از نظر سرعت و جمعیت به سرعت رشد کرد. امروزه دهلی، پس از بمبئی و کلکته، بزرگ ترین شهر هندوستان است.
مسجد موتی (مسجد مروارید)
مسجد موتی (مسجد مروارید)
(یا: دهلی کهنه) واقع در شمال هند و مرکز سرزمین اتحادی دهلی بر رود یامونا، با ۱۲,۷۹۱,۴۵۸ نفر جمعیت (۲۰۰۱). از جنوب با دهلی نو، پایتخت هند، هم مرز است. دهلی با دیوار سنگی مرتفعی (ساخت ۱۶۳۸)، با هفت دروازۀ هلالی شکل، احاطه شده است. این دیوارها شبکه ای از خیابان ها، کوچه ها، و بازارهای شلوغ، و برخی از جالب ترین بناهای ملی هند را در خود جا داده است. خیابان چاندی چوک (خیابان نقره)، که زمانی باشکوه ترین خیابان جهان بود، منطقۀ مهم تجاری شهر محسوب می شود. دهلی مرکز مهم صنعتی، بازرگانی، و حمل ونقل است و تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی، پارچه، جواهرآلات، مواد شیمیایی، و قطعات موتور خودرو تولید می کند. برخی از مهم ترین بناهای تاریخی آن عبارت اند از مسجد جامع (۱۶۴۸ـ۱۶۵۰)؛ دژ سرخ (۱۶۴۸)، مجموعه ای متشکل از چند ساختمان که با دیواری از سنگ ماسۀ سرخ محصور شده است و زمانی کاخ امپراتوران مغول بود؛ و مسجد موتی(مسجد مروارید). بناهای تاریخی که خارج از شهر قرار دارند نیز عبارت اند از قطبْ منار، بلندترین برج سنگی جهان متعلق به قرن ۱۳م؛ مقبرۀ سلطنتی همایون از قرن ۱۶م، و راج گهات، جایی که جسد مهاتما گاندی در آن سوزانده شد. دانشگاه دهلی نیز در این شهر است. از دهلی اولین بار در قرن ۱پ م نام برده شده است. در محلی که دهلی امروزی قرار دارد چندین شهر بنا شده است که از آن ها به نام «دهلی های هفت گانه» یا «شهرهای هفت گانۀ دهلی» نام می برند، ولی تعداد مراکز فرمانروایی که در این منطقه دایر شده تقریباً دو برابر این عدد است. دهلی های هفت گانه به ترتیب ظهور عبارت اند از ایندرپت، به سانسکریت ایندرپرشت؛ لاکوت؛ سیری، تغلق آباد، جهان پناه آباد، فیروزآباد؛ و شاه جهان آباد. از زمان ایجاد اولین دهلی تا قرن ۱۲م، این منطقه فراز و نشیب های فراوانی را پشت سرگذاشته است. قطب الدین ایبک، از مملوان دهلی، در ۶۰۲ق آن را فتح کرد. پس از آن تیمور لنگ در ۸۰۱ق دهلی را اشغال، آن را ویران و پایتخت را به آگرا منتقل کرد. بابُر، بنیادگذار سلسلۀ مغول، در ۹۳۲ق مجدداً دهلی را پایتخت قرار داد و فرزندش، همایون، در ۹۳۷ق شهر جدیدی در نزدیکی آن بنا کرد. اکبر شاه، فرزند همایون، در ۹۶۳ق دهلی را ویران و مجدداً پایتخت را به آگرا منتقل کرد. شهر کنونی را شاه جهان، فرزند اکبرشاه، در ۱۰۳۷ق به صورت امروزی بازسازی کرد و دوباره آن را پایتخت قرار داد. دهلی تا ۱۷۳۹ پایتخت مغولان باقی ماند. نادرشاه در ۱۱۵۱ق دهلی را فتح کرد. از ۱۷۷۱ تا ۱۸۰۳ تحت کنترل مراته ها و از ۱۹۱۲ تا ۱۹۳۱ پایتخت موقت هند بریتانیا بود. پس از استقلال هند در ۱۹۴۷ این شهر از نظر سرعت و جمعیت به سرعت رشد کرد. امروزه دهلی، پس از بمبئی و کلکته، بزرگ ترین شهر هندوستان است.
wikijoo: دهلی،_شهر