دهلوی شاه عبدالعزیز

دِهْلوی ، شاه عبدالعزیز (۱۱۵۹ـ۱۲۳۹ق)
(ملقب به: «سِراجُ الْهِند») محدث و فقیه هندی. دهلوی پسر شاه ولی الله بود. تحصیلاتش را نزد پدر و یاران او، که جملگی عالم بودند، گذراند. وی در فضل ، حافظه ، بلاغت گفتار، فصاحت نوشتار و تعبیر رؤیا سرآمد روزگار بود. تدریس را از ۱۵سالگی آغاز و شاگردان مشهوری تربیت کرد. با آن که از ۲۵سالگی به انواع امراض مبتلا شد، هیچ کدام از این مصائب نتوانست مانع فعالیت های سیاسی و اجتماعی او بشود. در ترغیب دشمنی و جنگ مستمر مردم با انگلیس، فتوایی در قطع روابط دوستانه با انگلیس صادر کرد که منشأ سلسله قیام هایی ضدانگلیسی شد. این فتوا در سال های بعد به تأیید دیگر علما رسید. انگلیسی ها به کمک علمای وابسته، تلاش گسترده ای کردند تا این فتوا را خنثی کنند، اما نتوانستند از نفوذ آن بکاهند، چنان که صدور آن، پایه و اساس مکتب مبارزه با انگلیس تا زمان قیام عمومی مردم هندوستان (۱۲۷۳ق/۱۸۵۷) شد. شاه عبدالعزیز با احساس خطر از رشد و گسترش تشیّع در هند، برضد شیعه موضع گیری کرد و تحفة الاثنی عشریه را در رد آن نوشت . انگلیسی ها از این کتاب بهره ها بردند. این اثر با هدف تفرقه افکنی به طرق مختلف چاپ و تکثیر شد. دهلوی تألیفات متعددی نیز دارد. مرقد او در بیرون شهر دهلی است.