دهستان بان زرده

بان زرده، دهستانی است از توابع بخش مرکزی شهرستان دالاهو در استان کرمانشاه ایران. منطقه ریجاب و بان زرده در ۱۲۰ کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه قرار دارد. و به زبان کردی گویش گورانی ( هورامی ) تکلم میکنند. [ ۱] یکی از زیباترین جاذبه های طبیعی تاریخی و فرهنگی استان کرمانشاه منطقه ریجاب و بان زرده می باشد. این منطقه از نظر فرهنگ و تمدن دارای سابقه بسیار درخشان است که نظیر آن در سایر نقاط ایران کمتر دیده می شود، نشانه های فرهنگی و مذهبی، شعر و آداب و روسوم بجای مانده دلالت بر قدمت و دیرینگی فرهنگی و مذهبی مردم منطقه دارد. [ ۲]
براساس سرشماری سال ۱۳۸۵جمعیت آن ۶۷۰۰نفر ( ۱۴۱۶خانوار ) بوده است. [ ۳]
یکی از مناطق زیبای استان کرمانشاه منطقه ریجاب و بان زرده است که در یک صد و بیست کیلومتری شمال غربی شهرستان کرمانشاه قرار دارد. اطراف این منطقه به وسیله کوه های سر به فلک کشیده «دالاهو» محصور شده است. این کوه ها دارای قللی برف گیر است و دامنه های آن از جنگل پوشیده شده است. رودخانه زیبای «سراب ریجاب» ـ سرچشمه رودخانه الوند ـ در این منطقه جریان دارد. دره های این منطقه به وسیله درختان انجیر و گردو پوشیده شده است. [ ۴] رودخانه زیبای «سراب ریجاب» - سرچشمه رودخانه الوند – در این منطقه جریان دارد. [ ۵]
مجموعه بناهای تاریخی قلعه یزدگرد در دهستان بان زرده از توابع شهرستان دالاهو قرار دارد، این مجموعه تاریخی در داخل پناهگاه نسبتاً عمیقی به وسعت تقریبی ۴۰ کیلومتر مربع قرار دارد که از سمت جنوب و غرب با پرتگاه تندی به جلگه ذهاب و از طرف شمال و شرق به صخره های پلکانی دالاهو و از طرف جنوب شرقی به تپه ماهورهای منطقه بان زرده محدود می شود. نام مجموعه برگرفته از نام قلعه ای است که بر روی یکی از قلل مرتفع دالاهو قرار دارد و از دیدگاه باستان شناسی این نام بر تمام مجموعه اطلاق شده است. بناهای مجموعه مذکور از نظر مکانی در دو بخش مرتفع و کم ارتفاع واقع شده اند به طوری که قلعه یزدگرد، برج آشیاب، برج نقاره خانه، آشپزخانه، دیوار دفاعی، دروازه، زندان و بنای معروف کاکاکشیا در ارتفاعات و محوطه های قلعه داور، گچ گنبد، جای دار، هشته و تپه رش در قسمت کم ارتفاع قرار دارند. [ ۶] شهربانو - بنای ساسانی:این بنا در بین راه روستای زرده و زیارتگاه بابایادگار قرار دارد و در بین تنگه ای قرار گرفته که در نزدیکی زیارتگاه داوود قرار گرفته است. این بنا در بالای دره قرار گرفته که اگر از جاده ای که به بابایادگار می رود نگاه کنید کاملاً بنا را مشاهده می کنید. راه ورود به آن کاملاً دشوار است و فقط کسانی که به کوهنوردی آشنایی دارند می توانند به آن داخل شوند. قلعه داور - بنای ساسانی:این بنا در محوطه روستای بان زرده قرار دارد و در وسط روستا جا گرفته که باستان شناسان با اشیائی که از آنجا به دست آورده اند، دوران آن را اواخر زمان اشکانیان و اول ساسانیان نسبت داده اند. جای دار - بنای ساسانی:جای دار نیز یکی از اجزاء مجموعه قلعه یزدگرد است که در روستای پایینی زرده قرار گرفته است. این بنا در زمان ساسانیان محوطه ای برای آموزش نظامیان جنگی بوده است. قله آشیوا، بنای ساسانی: این قله در قسمت شمالی روستا قرار دارد که از نظر ارتفاع از قلعه یزدگرد بلندتر است. آشیه وا در زبان محلی و هورامانی به معنی آسیاب بادی است. آثار از دیوارهای یه برج از آن به جای مانده که هنوز در این مکان کاوشی انجام نگرفته است. آشپزخانه و دیوار گچی، بنای ساسانی:آشپزخانه یه برج در قسمت جنوبی روستای زرده است که به وسیله دیواری تا قلعه یزدگرد امتداد پیدا کرده است. این برج فقط یه فضای دالان مانند از آن به جا مانده که به بالای ساختمان ختم می شود؛ از دیوار گچی که به طرف قلعه یزدگرد می رود، در قسمت جاده آسفالته، اتاق های وجود دارد که معماری آن زمان را کاملاً به رخ می کشد. محوطه کاکه کوشیا:محوطه در نزدیکی آشپزخانه است که بر فراز تپه ای قرار گرفته است. آثار معماری این محوطه به کلی خراب شده و فقط آثار سنگ و ملاط گچ به تکه های از دیوار به جا مانده به چشم می خورد. تپه رش:این تپه در انتهای باغات قدیمی روستا و در جوار کانال آب رسانی باغات زیتون قرار دارد. از این تپه آثاری از کاشی های زمان ساسانیان به دست آورده اند که باستان شناسان احتمال می دهند این تپه کارگاه کاشی کاری بوده باشد.