دهستان بام، یکی از دهستان های بخش بام شهرستان بام و صفی آباد در استان خراسان شمالی ایران است. مرکز این دهستان، روستای بام است.
دهستان بام در قسمت شرق و جنوب شرقی شهرستان اسفراین و شمال بخش بام و صفی آباد قرار گرفته است که از طرف شمال به شهرستان فاروج و از طرف شرق به شهرستان خوشاب و از طرف جنوب به دهستان صفی آباد و از غرب به دهستان آذری و میلانلو از شهرستان اسفراین محدود می گردد که مساحت تقریبی ان ۷۴/۷۰۰ کیلومتر مربع است که روستای بام مرکز دهستان است. [ ۱] دهستان بام به مرکزیت روستای بام مشتمل بر ۵۱ روستا، مزرعه و مکان به اسامی زیر تشکیل گردید: ۱ ـ آق قلعه ۲ ـ آقچ ۳ ـ آرمود آقاجی ۴ ـ اردین ۵ ـ اسفنج ۶ ـ بابا قدرت ۷ ـ بام ۸ ـ بانی در ۹ ـ بکر آباد ۱۰ ـ بیانلو ۱۱ ـ بیش آباد ۱۲ ـ تارخه ۱۳ ـ تنوره ۱۴ ـ جهان ۱۵ ـ چهار باغ ۱۶ ـ چهار مست ۱۷ ـ حاجی آباد ۱۸ ـ خرق ۱۹ ـ خرگلی ۲۰ ـ دره محمود آقا ۲۱ ـ دستجرد ۲۲ ـ دهنه اجاق ۲۳ ـ دیوانی ۲۴ ـ زالی ۲۵ ـ شیرین دره ۲۶ ـ عجوقی ۲۷ ـ عنبر آباد ۲۸ ـ عیسی باغ ۲۹ ـ فتح آباد ۳۰ ـ قارضی کرجی ۳۱ ـ قوچ قر ۳۲ ـ قوزه زن ۳۳ ـ قهرل چک ۳۴ ـ کاریز در ۳۵ ـ کریان گاو ۳۶ ـ کلاته باباگلی ۳۷ ـ کلاته ازواجی ۳۸ ـ کلاته باغی ۳۹ ـ کلاته بام ۴۰ ـ کلاته حکم آباد ۴۱ ـ کلاته سهراب ۴۲ ـ کلاته عاشور ۴۳ ـ کورنان ۴۴ ـ کوشندر ۴۵ ـ لاشه ۴۶ ـ ناوق سفلی ۴۷ ـ ناوق علیا ۴۸ ـ نشخاست ۴۹ ـ نوده بام ۵۰ ـ نورقاب ۵۱ ـ یکه باغ. سپس برابر جلسه مورخه ۲۶/۲/۶۹ وزراء عضو کمیسیون سیاسی دفاعی هیئت دولت و بنا به پیشنهاد وزارت کشور تصویب نامه فوق با اصلاحاتی روبرو شد که منجر به جدا شدن روستاهای خرق ـ آرمود آغاجی ـ شیرین دره ـ کلاته باغی از دهستان بام شده و این چند روستا به دهستان سنگر ملحق گردیدند. [ ۲]
به استناد بررسی های روشمند باستان شناختی، پهنه کنونی منطقه بام برای نخستین بار در دوره مس سنگی آغازین، حدود نیمه دوم هزاره ششم پیش از میلاد مسکونی شد و پس از آن به طور دائم جمعیت هایی در بخش های مختلف آن زندگی می کرده اند. آثار این دوره در منطقه بام فقط در چند محوطه انگشت شمار، به دست آمده که در آن ها جمعیت های روستایی با اقتصاد کشاورزی می زیسته اند. [ ۲] [ ۳] این استقرار گاه های که قدیمی ترین مراکز سکونتی منطقه بام قلمداد می شوند در دامنه جنوبی کوه شاه جهان پیدا شده اند که به دلیل داشتن منابع آب کافی در دوره پیش از تاریخ برای شکل گیری جوامع روستایی و زندگی اقوام یکجانشین مساعد بوده است. این استقرارهای کوچک روستایی کمتر از دو هکتار وسعت دارند و به نظر می رسد حداکثر جمعیتی بالغ بر ۲۰۰ نفر در آن ها زندگی می کرده است. [ ۴] بررسی های انجام شده در این منطقه نشاندهنده تولید محلی انواع ظروف سفالی به دست آمده از این محوطه نشان می دهد، ظروف سفالی بدون استفاده از چرخ سفالگری ساخته می شد و بدنه آن ها با انواع نقوش هندسی به رنگ سیاه بر روی زمینه قرمز تزئین می شد. سفال های این دوره ( مس سنگی ) از نظر شکل ظروف، فنون سفالگری و نوع نقش مایه های تزئینی تا حد زیادی به ظروف همزمان در آسیای مرکزی و به ویژه سفال معروف به آنوی ( ۴۸۰۰–۵۲۰۰پ م ) شباهت دارند که نشان دهنده ارتباط فرهنگی دو منطقه در دوره پیش از تاریخ است. [ ۴] . باتوجه به کشفیات جدید باستان شناسی از جمله نقوش صخره درمنطقه می توان استقرار وسکونت در این خطه را به چندین هزار سال قبل از میلاد مسیح نسبت داد. در دوره تاریخی این منطقه به علت داشتن مناطق جنگلی و چراگاه های عالی و داشتن کوه های مرتفع شاجهان که به صورت برفگیر می باشند و منبع غنی از آب منطقه است و همچنیین واقع شدن در مسیر راه های کاروانرو از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده چنان که بیشترین محوطه های دوره تارا توجه بیخی منطقه بام در این بخش واقع شده اند که نمونه های شاخص و مهم آن عبارتند: از قزلر قلعه شاجهان، قلعه کهنه تجری، تپه کهنه بام، قلعه کهنه اردین ۱و۲، تپه سردابه، محوطه قاراداش، خم تپه[ ۲] [ ۵] بعد از آن طبق اسناد و اشارات تاریخی منطقه بام از اواخر حکومت ساسانی تا حملات مغولان با چندین روستا جزو قرای ولایت ارغیان محسوب می شده است که با حمله چنگیز تخریب شده است. از زمان پیدایش این روستای جدید اطلاعات زیادی وجود ندارد و پیدایش آن را شاید بتوان به پس از تخریب و متروکه شدن روستای بان قدیم نسبت داد. طبق اسناد موجود نام تاریخی این روستا در گذشته قریه بان نام داشته است که به دوره تیموری بر می گرد و آن زمانی است که حافظ ابرو در سال ۸۳۳ ه. ق از منطقه ارغیان گذر کرده برای جهان ارغیان ۱۲ قریه ذکر کرده که جهان یکی از این قرای به شمار می آمده است: «ولایت جهان و ارغیان: قریه روئین و توابع، قریه اردین، و توابع، قریه دستجرد و توابع، قریه کاریزدر، قریه بکر آباد، قریه نهامود، قریه جهان و توابع، قریه بان و توابع، قریه اسفنج و توابع، قریه خرق و توابع، قریه کرد، قریه سی و توابع، بیرون از این قری مزارع بسیار دارد. »[ ۶] در دوره قاجاریه در زمان حکومت آقا محمد خان در سال ۱۲۱۱ حاکم ولایت بام ( جهان ارغیان ) صفرعلی خان بغایری بوده[ ۷] که پس از او در سال ۱۲۳۳ سعادت قلی خان بغایری با برادرانش حاکم این منطقه بودند[ ۸] پس از این ها محمد خان بغایری، حبیب آقای بغایری، خانلر آقای بغایری به ترتیب به حکومت رسیدند که نتیجتاً به حشمت الله خان خاکشور سعادت و بعد از ان به پرویز خان خاکشور سعادت رسید. در زمان قاجاریه در حدود ۸۰۰ خانوارسکونت داشته که نژاد آن ها از ترکان بغایری از تیره گرایلی می باشند که از قراقوم توسط هولاکوخان به این منطقه آورده شده اند. [ ۹] این روستا در زمان شاهزاده محمد تقی میرزای رکن الدوله در دوره ناصرالدین شاه درسال۱۳۱۴ ه. ق/۱۲۷۵ ش به عنوان ولایات بام و صفی آباد به شمار می رفته ویکی از ولایت های مالیات دهنده در صورت جمع و خرج ولایات مملکت خراسان سنه بیچی ئیل ذکر شده است که رحیم آقا از حکام و خوانین منطقه بام بوده که ۵۰ نفر سواره داشته و هر نفر سالیانه ۲۵ تومان حقوق می گرفتند: مالیات بام ۱۰۰۸ تومان منهای ۵۴۴۴ تومان مأخوذی ۱۰۴۴ تومان مستمری ۶۰ تومان باقی ۴۶۴ تومان
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدهستان بام در قسمت شرق و جنوب شرقی شهرستان اسفراین و شمال بخش بام و صفی آباد قرار گرفته است که از طرف شمال به شهرستان فاروج و از طرف شرق به شهرستان خوشاب و از طرف جنوب به دهستان صفی آباد و از غرب به دهستان آذری و میلانلو از شهرستان اسفراین محدود می گردد که مساحت تقریبی ان ۷۴/۷۰۰ کیلومتر مربع است که روستای بام مرکز دهستان است. [ ۱] دهستان بام به مرکزیت روستای بام مشتمل بر ۵۱ روستا، مزرعه و مکان به اسامی زیر تشکیل گردید: ۱ ـ آق قلعه ۲ ـ آقچ ۳ ـ آرمود آقاجی ۴ ـ اردین ۵ ـ اسفنج ۶ ـ بابا قدرت ۷ ـ بام ۸ ـ بانی در ۹ ـ بکر آباد ۱۰ ـ بیانلو ۱۱ ـ بیش آباد ۱۲ ـ تارخه ۱۳ ـ تنوره ۱۴ ـ جهان ۱۵ ـ چهار باغ ۱۶ ـ چهار مست ۱۷ ـ حاجی آباد ۱۸ ـ خرق ۱۹ ـ خرگلی ۲۰ ـ دره محمود آقا ۲۱ ـ دستجرد ۲۲ ـ دهنه اجاق ۲۳ ـ دیوانی ۲۴ ـ زالی ۲۵ ـ شیرین دره ۲۶ ـ عجوقی ۲۷ ـ عنبر آباد ۲۸ ـ عیسی باغ ۲۹ ـ فتح آباد ۳۰ ـ قارضی کرجی ۳۱ ـ قوچ قر ۳۲ ـ قوزه زن ۳۳ ـ قهرل چک ۳۴ ـ کاریز در ۳۵ ـ کریان گاو ۳۶ ـ کلاته باباگلی ۳۷ ـ کلاته ازواجی ۳۸ ـ کلاته باغی ۳۹ ـ کلاته بام ۴۰ ـ کلاته حکم آباد ۴۱ ـ کلاته سهراب ۴۲ ـ کلاته عاشور ۴۳ ـ کورنان ۴۴ ـ کوشندر ۴۵ ـ لاشه ۴۶ ـ ناوق سفلی ۴۷ ـ ناوق علیا ۴۸ ـ نشخاست ۴۹ ـ نوده بام ۵۰ ـ نورقاب ۵۱ ـ یکه باغ. سپس برابر جلسه مورخه ۲۶/۲/۶۹ وزراء عضو کمیسیون سیاسی دفاعی هیئت دولت و بنا به پیشنهاد وزارت کشور تصویب نامه فوق با اصلاحاتی روبرو شد که منجر به جدا شدن روستاهای خرق ـ آرمود آغاجی ـ شیرین دره ـ کلاته باغی از دهستان بام شده و این چند روستا به دهستان سنگر ملحق گردیدند. [ ۲]
به استناد بررسی های روشمند باستان شناختی، پهنه کنونی منطقه بام برای نخستین بار در دوره مس سنگی آغازین، حدود نیمه دوم هزاره ششم پیش از میلاد مسکونی شد و پس از آن به طور دائم جمعیت هایی در بخش های مختلف آن زندگی می کرده اند. آثار این دوره در منطقه بام فقط در چند محوطه انگشت شمار، به دست آمده که در آن ها جمعیت های روستایی با اقتصاد کشاورزی می زیسته اند. [ ۲] [ ۳] این استقرار گاه های که قدیمی ترین مراکز سکونتی منطقه بام قلمداد می شوند در دامنه جنوبی کوه شاه جهان پیدا شده اند که به دلیل داشتن منابع آب کافی در دوره پیش از تاریخ برای شکل گیری جوامع روستایی و زندگی اقوام یکجانشین مساعد بوده است. این استقرارهای کوچک روستایی کمتر از دو هکتار وسعت دارند و به نظر می رسد حداکثر جمعیتی بالغ بر ۲۰۰ نفر در آن ها زندگی می کرده است. [ ۴] بررسی های انجام شده در این منطقه نشاندهنده تولید محلی انواع ظروف سفالی به دست آمده از این محوطه نشان می دهد، ظروف سفالی بدون استفاده از چرخ سفالگری ساخته می شد و بدنه آن ها با انواع نقوش هندسی به رنگ سیاه بر روی زمینه قرمز تزئین می شد. سفال های این دوره ( مس سنگی ) از نظر شکل ظروف، فنون سفالگری و نوع نقش مایه های تزئینی تا حد زیادی به ظروف همزمان در آسیای مرکزی و به ویژه سفال معروف به آنوی ( ۴۸۰۰–۵۲۰۰پ م ) شباهت دارند که نشان دهنده ارتباط فرهنگی دو منطقه در دوره پیش از تاریخ است. [ ۴] . باتوجه به کشفیات جدید باستان شناسی از جمله نقوش صخره درمنطقه می توان استقرار وسکونت در این خطه را به چندین هزار سال قبل از میلاد مسیح نسبت داد. در دوره تاریخی این منطقه به علت داشتن مناطق جنگلی و چراگاه های عالی و داشتن کوه های مرتفع شاجهان که به صورت برفگیر می باشند و منبع غنی از آب منطقه است و همچنیین واقع شدن در مسیر راه های کاروانرو از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده چنان که بیشترین محوطه های دوره تارا توجه بیخی منطقه بام در این بخش واقع شده اند که نمونه های شاخص و مهم آن عبارتند: از قزلر قلعه شاجهان، قلعه کهنه تجری، تپه کهنه بام، قلعه کهنه اردین ۱و۲، تپه سردابه، محوطه قاراداش، خم تپه[ ۲] [ ۵] بعد از آن طبق اسناد و اشارات تاریخی منطقه بام از اواخر حکومت ساسانی تا حملات مغولان با چندین روستا جزو قرای ولایت ارغیان محسوب می شده است که با حمله چنگیز تخریب شده است. از زمان پیدایش این روستای جدید اطلاعات زیادی وجود ندارد و پیدایش آن را شاید بتوان به پس از تخریب و متروکه شدن روستای بان قدیم نسبت داد. طبق اسناد موجود نام تاریخی این روستا در گذشته قریه بان نام داشته است که به دوره تیموری بر می گرد و آن زمانی است که حافظ ابرو در سال ۸۳۳ ه. ق از منطقه ارغیان گذر کرده برای جهان ارغیان ۱۲ قریه ذکر کرده که جهان یکی از این قرای به شمار می آمده است: «ولایت جهان و ارغیان: قریه روئین و توابع، قریه اردین، و توابع، قریه دستجرد و توابع، قریه کاریزدر، قریه بکر آباد، قریه نهامود، قریه جهان و توابع، قریه بان و توابع، قریه اسفنج و توابع، قریه خرق و توابع، قریه کرد، قریه سی و توابع، بیرون از این قری مزارع بسیار دارد. »[ ۶] در دوره قاجاریه در زمان حکومت آقا محمد خان در سال ۱۲۱۱ حاکم ولایت بام ( جهان ارغیان ) صفرعلی خان بغایری بوده[ ۷] که پس از او در سال ۱۲۳۳ سعادت قلی خان بغایری با برادرانش حاکم این منطقه بودند[ ۸] پس از این ها محمد خان بغایری، حبیب آقای بغایری، خانلر آقای بغایری به ترتیب به حکومت رسیدند که نتیجتاً به حشمت الله خان خاکشور سعادت و بعد از ان به پرویز خان خاکشور سعادت رسید. در زمان قاجاریه در حدود ۸۰۰ خانوارسکونت داشته که نژاد آن ها از ترکان بغایری از تیره گرایلی می باشند که از قراقوم توسط هولاکوخان به این منطقه آورده شده اند. [ ۹] این روستا در زمان شاهزاده محمد تقی میرزای رکن الدوله در دوره ناصرالدین شاه درسال۱۳۱۴ ه. ق/۱۲۷۵ ش به عنوان ولایات بام و صفی آباد به شمار می رفته ویکی از ولایت های مالیات دهنده در صورت جمع و خرج ولایات مملکت خراسان سنه بیچی ئیل ذکر شده است که رحیم آقا از حکام و خوانین منطقه بام بوده که ۵۰ نفر سواره داشته و هر نفر سالیانه ۲۵ تومان حقوق می گرفتند: مالیات بام ۱۰۰۸ تومان منهای ۵۴۴۴ تومان مأخوذی ۱۰۴۴ تومان مستمری ۶۰ تومان باقی ۴۶۴ تومان
wiki: دهستان بام