دم سنجی

دَم سنجی[ ۱] یا اسپیرومتری ( به انگلیسی: Spirometry ) روشی رایج برای اندازه گیری و ثبت ظرفیت تنفسی شش ها است. از دم سنجی برای اندازه گیری برخی از حجم ها و ظرفیت های ریوی در بیماران ریوی مانند آسم، بیماری های ریوی انسدادی مزمن ( COPD ) و بیماریهای تحدیدی ریوی جهت تشخیص و ارزیابی شدت بیماری استفاده می شود. اسپیرومتری همچنین به صورت دوره ای جهت بررسی عملکرد ریه افراد دچار بیماری مزمن و کارگران در معرض بیماریهای ریوی ( پنوموکونیوز ) انجام می شود.
• ظرفیت حیات ( vital capacity ) ، این مقدار، حداکثر هوایی که فرد پس از پر کردن ریه ها تا حداکثر گنجایش و خالی کردن آن تا همین بازه از ریه هایش خارج می سازد.
• ظرفیت دمی ( inspiratory capacity ) ، حداکثر میزان گازی است که می توان پس از یک دم، وارد ریه کرد.
• ظرفیت باقی مانده عملکردی ( function residual capacity ) ، میزان هوایی که در پایان یک بازدم در ریه ها باقی می ماند.
• ظرفیت کل ریوی ( total lung capacity ) ، به بیش ترین نیروی ممکن ریه ها برای حداکثر اتساع ممکن برای وارد کردن هوا به مجاری تنفسی می گویند.
در اسپیرومتری میزان هوایی که شما می توانید دم و بازدم کنید اندازه گیری می شود. همچنین سرعت عمل دم را مورد اندازه گیری قرار می دهد. مقادیر نشان دهنده بوسیله اسپیرومتری اگر پایین تر از حد متوسط باشد نشان دهنده این امر است که ریه های شما عملکرد خوبی ندارند
روش های دم سنجی به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
• روش حجم سنجی؛
• روش فلومتری
• ظرفیت کل ریوی ( Total Lung Capacity ) یا TLC: عبارت است از حداکثر مقدار هوایی که ریه ها می توانند در خود جا دهد که مجموع RVو VC می باشد.
• ظرفیت حیاتی ( Vital Capacity ) یا VC: میزان هوایی است که می توان پس از یک دم عمیق با یک بازدم عمیق از شش ها خارج کرد. ( نمودار مقابل )
• ظرفیت دمی ( Inspiratory Capacity ) یا IC: حداکثر میزان گازی است که می توان در انتهای یک بازدم معمولی وارد ریه ها کرد.
• ظرفیت باقیمانده عملی یا عملکردی ( Functional Residual Capacity ) یا FRC: حجم هوایی است که پس از یک بازدم معمولی، هنگامیکه ریه ها و قفسه سینه در وضعیت استراحت قرار دارند، در داخل ریه ها باقی می ماند.
• حجم ها:
• حجم جاری ( Tidal volume ) یا TV: حجم هوایی است که در هر دم یا بازدم معمولی به ریه وارد یا خارج می شود.
• حجم ذخیره دمی ( Inspiratory Reserve Volume ) یا IRV: در انتهای یک دم معمولی به حداکثر حجم هوایی که بتوان وارد ریه ها نمود گفته می شود.
• حجم ذخیره بازدمی ( Expiratory Reserve Volume ) یا ERV: در پایان یک بازدم معمولی حجمی از هواست که بتوان از ریه ها خارج کرد.
• حجم باقیمانده ( Residual Volume ) یا RV: حجم هوایی است که در پایان یک بازدم بسیار عمیق در داخل ریه ها باقی می ماند.
• ظرفیت حیاتی اجباری ( با فشار ) ( Forced Vital Capacity ) یا FVC: حجم هوایی است که بعد از یک دم عمیق می توان با شدت هر چه بیشتر و با حداکثر توان از ریه ها خارج کرد.
• حجم بازدمی اجباری ( FEV ( Forced Expiratory Volume: عبارت است از حداکثر حجم هوایی که ممکن است در یک زمان خاص حین بازدم از ریه ها خارج شود.