دم اسب صحرایی

دم اسب صحرایی از جمله گیاهان دارویی است که از قدیم در اروپا و چین بکار می رفته است. در فارسی به آن «دم اسبی»، «دم اسب» نیز می گویند. درکتب طب سنتی با نام های «ذنب الخیل» و «ذنب الفرس» از آن نامبرده شده است. به فرانسوی آن را Prele des Queue do cheval , Queue do renard , champs , Bottle brush Equisetum می نامند. گیاهی است از تیره Equisetaceae نام علمی آن Equisetum arvense L. می باشد. دم اسب چون دارای مقدار زیادی سیلیس می باشد بنام سیلیس Silica نیز معروف است. دم اسب گیاهی علفی، دائمی، بند بند و ریزوم دار است و ریزوم آن حامل دو نوع ساقه هوایی است: ساقه ای که به رنگ قرمز است و در اوایل بهار ظاهر می شود و ساقه دیگری که به رنگ سبز است و نازا می باشد و بعد از ساقه قرمز رشد می کند. مصرف طبی دم اسب به ساقه سبز آن محدود می شود.
به طور کلی گیاهان جنس دم اسب از گیاهان بی گل و نهانزادان آونددار چند ساله هستند. همه آن ها دارای برگهای کوچک رشد نکرده می باشند به طوری که ساقه هوایی آن ها ظاهراً بدون برگ است ولی وقتی خوب دقت شود در گره ها و بندهای متعددی که ساقه دارد برگهای رشد نکرده ای به صورت فلس های کوچک سیلیسی و لخت دیده می شود. دم اسب دو نوع ساقه هوایی دارد، ساقه های بارور که در اوایل بهار ظاهر می شوند و رنگ آن ها قرمز بدون سبزینه و دیگری ساقه های نازا که پس از آن ظاهر می شوند و رنگ آن سبز و کمی قطورتر است.
وجود مقادیر زیاد ترکیبات سیلیس در این گیاه موجب شده تا ساقه های آن زبر و خشن باشد. از اینرو از دیرباز، برای تمیز کردن ظروف آشپزخانه و حتی تراشیدن زبری های چوب، از ساقه های آن استفاده می شده است. گیاه دم اسب دارای ساقه زیرزمینی بسیار دراز، افقی و بندبند است و در هر بند تورمی غده ای شکل دیده می شود و ریشک های آن که بر ساقه زیرزمینی اتصال دارند در خاک فرورفته اند. دم اسب از علف های هرز لجوج و مبرم است که معمولاً در نقاط مرطوب در جوی ها و باتلاقها می روید. بلندی آن ۶۰–۵۰ سانتی متر است و در طب سنتی از ساقه های نازای گیاه که سبزرنگ و قطورتر است به عنوان دارو استفاده می شود. این گیاه در اروپا و آسیا انتشار دارد. در فرانسه و برخی کشورهای اروپایی از داروهای مورد توجه است. در هند در ارتفاعات هیمالیا و در ایران در مناطق شمال ایران، در گرگان، بندرگز، و پیربازار رشت و در آذربایجان، تبریز و رنجناب به طور خودرو دیده می شود.