دلالت عقلی یا عقلیه

بود که به حکم عقل بود و به لفظ نبود و مقتضی طبع هم نبود و بر حسب وضع هم نباشد و صرفا به حکومت عقل بود، چنانکه از ترتیب و تشکیل مقدماتی چند به نتائجی برسیم بر حسب حکومت عقل. چنانکه از تغییر عالم به حدوث آن حکم کنیم و از حدوث به لزوم محدث رسیم و از وجود اثر به مؤثر حکم کنیم. این گونه دلالت عقلی غیرلفظی اند. دلالت عقلی لفظی چنانست که به حکم آنکه هر لفظی را لافظی باید اگر لافظ نصب العین ما نباشد ما به حکم عقل می توانیم حکم کنیم که فلان لفظ که شنیده ایم و لافظ آنرا ندیده ایم لافظی دارد، اینگونه دلالتها لفظی عقلی می باشند چنانکه از ورای جدار لفظی شنیده شود و لافظ آن معلوم نباشد. ( از فرهنگ علوم عقلی از دستور العلماء ج 2 ص 105 و کشاف اصطلاحات الفنون ص 486 واساس الاقتباس ص 61 و قوانین الاصول قمی ص 102 ) .