دلالت

[ویکی فقه] ویژگی موجب انتقال ذهن از یک مفهوم به مفهوم دیگر است.
دلالت، در لغت به معنای راهنمایی، هدایت و راهبری، و در اصطلاح، به حالتی در یک شیء گفته می شود که سبب علم به شیء دیگر می گردد؛ شیء اول را « دالّ » و شیء دوم را « مدلول » می گویند، مانند: دلالت دود بر آتش و یا دلالت جای پا بر رونده.

[ویکی فقه] دلالت (ابهام زدایی). دلالت ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • دلالت (اصول)، ویژگی موجب انتقال ذهن از یک مفهوم به مفهوم دیگر و دارای کاربرد در اصول فقه• دلالت (منطق)، ویژگی موجب انتقال ذهن از یک مفهوم به مفهوم دیگر و دارای کاربرد در منطق
...

[ویکی فقه] دلالت (اصول). ویژگی موجب انتقال ذهن از یک مفهوم به مفهوم دیگر است.
دلالت، در لغت به معنای راهنمایی، هدایت و راهبری، و در اصطلاح، به حالتی در یک شیء گفته می شود که سبب علم به شیء دیگر می گردد؛ شیء اول را « دالّ » و شیء دوم را « مدلول » می گویند، مانند: دلالت دود بر آتش و یا دلالت جای پا بر رونده.
معانی دلالت
واژه دلالت به دو معنی به کار رفته است:۱.نشان دادن۲.کشف مدلول از وجود دالّ
دلالت به معنای اول
...

[ویکی فقه] دلالت (منطق). یکی از رایج ترین خاطراتی که بزرگسالان در ذهن خود دارند، استفاده از نوعی علائم رمزی است که در دوران نوجوانی اختراع کرده اند؛ این علائم گاهی برای پنهان کردن اسرار کودکانه استفاده می شوند و گاهی نیز به عنوان یک وسیله ارتباطی مخفی، میان هم بازی ها به کار می روند. البته در پشت این علائم رمزی، مفهومی نهفته است که کودکان بدون توجه از آن استفاده می کنند؛ این مفهوم که دانشمندان به آن «دلالت» می گویند، اصلی ترین بخش تمام زبان ها و جانمایه بیشتر روش های ارتباطی و تاثیر گذاری است؛ بنابراین مفهوم "دلالت" دارای پیچیدگی ها و ظرافت های فراوانی است و به همین علت در بسیاری از شاخه های علمی مانند ادبیات، منطق، اصول فقه، هنر و... این مفهوم و چگونگی آن، مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد.
همانطور که گفته شد دلالت مفهومی وسیع و کاربردی فراگیر دارد، به همین دلیل به سختی می توان تعریف جامع و کاملی برای آن ارائه کرد؛ با این حال بیشتر تعاریفی که برای مفهوم "دلالت" ارائه شده، شبیه به یکدیگر هستند و در میان دانشمندان اختلاف چندانی در این موضوع وجود ندارد. از نظر بیشتر منطق دانان، دلالت، عبارت از «حالتی است که در آن علم به یک چیز، علم به چیز دیگری را در پی داشته باشد»؛ به طور مثال زمانی که شخصی در مقابل ما "خمیازه" می کشد، این خمیازه باعث می شود ما دریابیم که او خسته است؛ منطق دانان برای توصیف این حال می گویند: «خمیازه دلالت بر خستگی دارد». همچنین در اصطلاح منطق دانان، به شئ اول که منجر به دلالت شده "دال" و به شئ دوم نیز که ذهن انسان به سمت آن متوجه می شود، "مدلول" گفته می شود. بر این اساس در مثال فوق خمیازه «دال» و خستگی «مدلول» است.
انواع دلالت
پس از روشن شدن تعریف دلالت، نوبت به بررسی انواع و اقسام آن می رسد؛ از میان تقسیم های فراوانی که برای مفهوم دلالت مطرح شده است، تنها سه دسته بندی در دانش منطق مطرح می شود؛ این محدودیت به این دلیل است که در منطق، بحث دلالت، زیر شاخه ای از بحث الفاظ است؛ یعنی در این دانش بررسی مفهوم دلالت، تنها برای یافتن چگونگی ارتباط میان الفاظ و معانی ذهنی بیان می شود؛ به همین دلیل در بحث دلالت تنها تقسیماتی مطرح می شوند که مرتبط با بحث «الفاظ» باشد؛
← دسته بندی اول
۱. ↑ منطق صوری، خوانساری، محمد، ص۶۱، تهران، انتشارات آگاه، چاپ ششم ۱۳۶۳ جاول.۲. ↑ المنطق، مظفر، محمد رضا، ص۶۷، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ هشتم ۱۳۷۸.
...

(در لغت به معنای راهنمایی) در اصطلاح منطق، آگاهی یافتن از چیزی به منظور حصول آگاهی از چیزی دیگر؛ مثلاً علم به دود که سبب علم به وجود آتش می شود. دلالت، به دو گونه طبقه بندی می شود: ۱. عامل وضع، طبع، و عقل؛ بدین معنا که اگر اساس رسیدن از دالّ به مدلول، وضع یا قرارداد باشد از آن به دلالت وضعی یا تواطی تعبیر می شود، مثل دلالت الفاظ بر معانی، و اگر این عامل طبع و سرشت باشد، مانند آگاهی به سینه درد از طریق سرفه دلالت را دلالت طبعی می نامند و اگر عقل در رسیدن از دال به مدلول یگانه عامل مؤثر به شمار آید، مانند آگاهی به آتش از دیدن دود، دلالت را دلالت عقلی نام می نهند؛ ۲. عامل حواس؛ از آن جا که در نظر منطقیان دال ها یا صوتی و لفظی هستند و با حس شنوایی دریافت می شوند، یا غیرصوتی و غیرلفظی هستند و با حسی غیر از حس شنوایی ادراک می شوند، هریک از دلالت های سه گانۀ وضعی، طبعی و عقلی به لفظی و غیرلفظی تقسیم می شود. دلالت وضعی غیرلفظی مثل دلالت علائم راهنمایی و رانندگی بر معانی خاص؛ دلالت طبعی غیرلفظی مثل دلالت پریدگی رنگ بر ترس یا بیماری؛ دلالت عقلی غیرلفظی، مثل دلالت دود بر آتش. تقسیم دیگری نیز در میان منطقیان قدیم رایج بود. آن ها دلالت وضعی لفظی را به سه قسم تقسیم می کردند: مطابقه، تضمّن و التزام. به نظر آن ها دلالت مطابقه، از نوع دلالت حقیقی و دلالت تضمّن و التزام، از نوع دلالت مجازی بود. مراد آن ها از دلالت مطابقه یا مطابقی آن بود که لفظ برمعنای حقیقی و کامل خود دلالت کند. اما اگر لفظ بر جزئی از معنای خود دلالت می کرد آن را تضمّنی می خواندند و اگر لفظ بر لازم معنای خود، یعنی معنایی که به دلالت عقلی یا عرفی همراه با کلمه شده است، مانند دلالت «حاتم» بر «بخشندگی» یا دلالت «شیر» بر «شجاعت» دلالت می کرد، آن را دلالت التزامی می گفتند. این تقسیم دلالت در ادبیات نیز معتبر است و از آن به «کنایه» تعبیر می شود. امروزه اکثر مباحث «دلالت» را ذیل معناشناسی یا سمانتیک مطرح می کنند. نیز← معناشناسی

دلالت (ریاضیات). رجوع شود به:ایجاب (ریاضیات)