دلائل الاعجاز

[ویکی فقه] دلائل الاعجاز (کتاب). «دلائل الاعجاز» نوشته «شیخ عبد القاهر جرجانی » متوفای سال ۴۷۱ هجری قمری می باشد.
این کتاب درباره علم معانی (از علوم بلاغت ) نگاشته شده است. علم معانی به اصول و قواعدی می پردازد که چگونگی همخوانی کلام با مقتضای حال را مورد بررسی قرار می دهد و موضوع آن واژگان عربی است از نظر رسانایی مفاهیم دوگانه (دوپهلو) که همان غرض و مقصود گوینده است که لطائف و ویژگی های سخن را در خود جای می دهد که با مقتضای حال هماهنگی دارد و فایده آن پی بردن به اعجاز قرآن کریم است از نظر نیکویی سبک و حسن توصیف و شگفتی ترکیب ها و لطافت ایجاز و سهولت ترکیب ها و زبان آوری در واژه ها و شیرینی و سامان یافتگی الفاظ که در قرآن جای گرفته اند. نیز آگاهی بر اسرار بلاغت و فصاحت در کلام منظوم و منثور عرب برای پیروی کردن از آنها و جدا کردن سخن نکو و نکوهیده از جمله اهداف علم معانی می باشد. بنیانگذار این علم شیخ عبد القاهر جرجانی است. این دانش از قرآن کریم و حدیث نبوی و کلام عرب یاری می ستاند و به فهم بهتر آنها مدد می کند. جرجانی در این کتاب به بیان وجوه اعجاز در قرآن کریم پرداخته و معانی بلند آن را یادآور می شود. او در آغاز با تقسیم کلمه به سه قسم: اسم و فعل و حرف به بیان اقسام سه گانه ارتباط بین این سه می پردازد: ارتباط اسم با اسم، ارتباط اسم با فعل و ارتباط حرف با یکی از این دو. سپس برای هریک مثالهایی را ذکر می کند. از آن پس یادآور می شود که قرآن کریم، واژگانش از این سه قسم خالی نیست و ارتباط بین واژگان آن نیز از این سه نوع ارتباط تهی نمی باشد، پس چگونه است که الفاظ و کلمات قرآنی چنان عظیم و پربارند که بلغاء و فصحاء قوی و قدر از مقابله با آن عاجز و درمانده اند؟
ویژگی
جرجانی با تالیف این کتاب و کتاب دیگرش « اسرار البلاغة » بنیانگذار دو علم معانی و بیان و استوارکننده این دو رکن بلاغت است و سکاکی و دیگر دانشمندان این فن، از خوان علم و دانش او بهره مندند.
ساختار
کتاب دربرگیرنده ۴۲ فصل است که از جمله آنها می توان به مباحث: تحقیق در باب فصاحت و بلاغت ، نظم کلام به حسب نظم معانی و فرق بین نظم کلام با نظم حروف، تفاوت کنایه و استعاره ، تقدیم و تاخیر ، مزیت کنایه و تمثیل و استعاره بر حقیقت ، انحصار و قصر در اسم معرفه و کنایه و تعریض ، حقیقت و مجاز و غیره اشاره کرد.
نسخه شناسی
...