دل ایرانشهر یا آسورستان نام سرزمین کنونی عراق در دوران ساسانیان بود.
دل ایرانشهر در آن زمان به یازده استان و شصت تسوگ ( شهرستان ) بخش می شد. نام یازده استان آن به ترتیب از جنوب به شمال عبارت بود از:
... [مشاهده متن کامل]
شادبهمن ( در منطقه بسراه ( بصره ) )
بهقباد پایین
بهقباد میانه
بهقباد بالا
بازیگان خسرو ( در منطقه بدره کنونی نزدیک مرز ایران امروزی )
شادقباد ( به مرکزیت تیسفون ( جنوب بغداد کنونی )
به دیوماسپان ( انبار کنونی )
شادهرمز
اردشیر بابکان
شادپیروز ( در منطقه کردستان عراق )
استان بالا
نامهای برخی از شهرهای دل ایرانشهر و نام های امروزی آنها [ویرایش]
بغداد: بغداد ( بغداد نامی پارسی است به معنی بغ ( خدا ) داد، داده و بخشیده ایزد.
سلمان پاک: اَسپانَبر ( در حومه کلانشهر تیسفون )
حدیثه: نوگرد
عمادیه: آشِب
فلوجه: انبار
نام بخش فلوجه - کاظمین: پیروزشاپور،
کوفه: شهر سورستان
موصل: بوذاردشیر
مقدادیه: شهربان
بصره: بسراه، وهشیت آباذ اردشیر ( بهشت آباد )
اُبُلَّه: بهمن اردشیر، ( بهمنشیر )
ابله در حومه بسراه ( بصره ) بوده است.
استان ها و شهرستان های میان رودان ساسانی [ویرایش]
به گزارش المسالک و الممالک [۱] و ویرایش محمدی ملایری استان ها و شهرستان ها ( تسوگ ها ) ی میان رودان در زمان ساسانیان بدین گونه بودند:
استان شادپیروز یا خوره حُلوان دارای پنج تسوگ از جمله فیروزقباد تسوگ کوهستان تسوگ اربل تسوگ تامِرّا تسوگ دوخانه ( خانقین ) .
استان شاذقباد دارای هفت تسوگ از جمله بزرگ شاپور تسوگ شهر بوق تسوگ کلواذی تسوگ گازُر تسوگ شهر آبان تسوگ کهن شهر تسوگ راذان بالا تسوگ راذان پائین.
استان شادهرمز دارای هشت تسوگ از جمله رستم گواذ تسوگ مهرورد تسوگ سِلْسِل تسوگ جلولا و جللتا تسوگ ذیبین تسوگ بند نیکان تسوگ برازرود تسوگ دستگرد.
استان بازیگان خسرو ( ارندین کَرد ) دارای ۵ تسوگ از جمله جوروان بالا، جوروان میانه، جوروان پائین، تسوگ بادرایا تسوگ باکسایا.
استان شادشاپور یا کِشتگر دارای چهار تسوگ زَندوَرد تسوگ بزیون تسوگ استان تسوگ جوازر. مرکز این استان شهر خسروشاپور بوده.
استان شادبهمن و آن خوره دجله دارای ۴ تسوگ از جمله بهمن اردشیر، میشان ( ملوی ) ، دشت میشان، ابلّه، ابرقباد.
استان اردشیر بابکان دارای ۵ تسوگ از جمله به اردشیر تسوگ رومکان تسوگ کوثا تسوگ دَرقیت تسوگ نهر گویر.
استان به دیوماسپان ( زوابی ) دارای ۳ تسوگ زاب بالا، زاب میانی و زاب پائین.
استان بهقباد بالا دارای ۶ تسوگ از جمله بابل تسوگ خُطَرْنیه تسوگ فلّوجه پائین تسوگ فلّوجه بالا تسوگ نهرین تسوگ عین التمر.
استان بهقباد میانی دارای ۴ طسّوج: الجبه والبداه تسوگ سورا وبربیسما تسوگ باروسما تسوگ نهر الملک.
استان بهقباد پائین دارای ۵ طسّوج: بادقلی و تسوگ السیلحین وتسوگ نستر وتسوگ روذمستان تسوگ هرمزجرد
[نهفتن]
ن • ب • و
دل ایران شهر ( عراق کنونی در زمان ساسانیان )
خوره ها ( استان ها )
تسوگ ها ( شهرستان ها )
شادپیروز
فیروزقباد - کوهستان ، اربل - تامِرّا - دوخانگ
شاذقباد
بزرگ شاپور - شهر بوق - کلواذی - گازُر - شهر آبان - کهن شهر - راذان بالا - راذان پائین
شادهرمز
رستم گواذ - مهرورد - سِلْسِل - جلولا - جللتا - ذیبین - بند نیکان - برازرود - دستگرد.
بازیگان خسرو
جوروان بالا - جوروان میانه - جوروان پائین - بادرایا - باکسایا.
شادشاپور
زَندوَرد - بزیون - استان - جوازر
شادبهمن
بهمن اردشیر - میشان - دشت میشان - اُبُلّه - ابرقباد
اردشیر بابکان
به اردشیر - رومکان - کوثا - دَرقیت - نهر گویر
به دیوماسپان
زاب بالا - زاب میانی - زاب پائین
بهقباد بالا
بابل - خُطَرْنیه - فلّوجه پائین - فلّوجه بالا - نهرین - عین التمر.
بهقباد میانی
جبه و بداه - سورا و بربیسما - باروسما - نهرالملک
بهقباد پائین
بادقلی - سیلحین - نستر - روذمستان - هرمزگرد
منابع [ویرایش]
محمدی ملایری، محمد. فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم، دل ایرانشهر، تهران: انتشارات توس، ۱۳۷۵.
رده های صفحه: تقسیمات کشوری در دوران ساسانی
دل ایرانشهر در آن زمان به یازده استان و شصت تسوگ ( شهرستان ) بخش می شد. نام یازده استان آن به ترتیب از جنوب به شمال عبارت بود از:
... [مشاهده متن کامل]
شادبهمن ( در منطقه بسراه ( بصره ) )
بهقباد پایین
بهقباد میانه
بهقباد بالا
بازیگان خسرو ( در منطقه بدره کنونی نزدیک مرز ایران امروزی )
شادقباد ( به مرکزیت تیسفون ( جنوب بغداد کنونی )
به دیوماسپان ( انبار کنونی )
شادهرمز
اردشیر بابکان
شادپیروز ( در منطقه کردستان عراق )
استان بالا
نامهای برخی از شهرهای دل ایرانشهر و نام های امروزی آنها [ویرایش]
بغداد: بغداد ( بغداد نامی پارسی است به معنی بغ ( خدا ) داد، داده و بخشیده ایزد.
سلمان پاک: اَسپانَبر ( در حومه کلانشهر تیسفون )
حدیثه: نوگرد
عمادیه: آشِب
فلوجه: انبار
نام بخش فلوجه - کاظمین: پیروزشاپور،
کوفه: شهر سورستان
موصل: بوذاردشیر
مقدادیه: شهربان
بصره: بسراه، وهشیت آباذ اردشیر ( بهشت آباد )
اُبُلَّه: بهمن اردشیر، ( بهمنشیر )
ابله در حومه بسراه ( بصره ) بوده است.
استان ها و شهرستان های میان رودان ساسانی [ویرایش]
به گزارش المسالک و الممالک [۱] و ویرایش محمدی ملایری استان ها و شهرستان ها ( تسوگ ها ) ی میان رودان در زمان ساسانیان بدین گونه بودند:
استان شادپیروز یا خوره حُلوان دارای پنج تسوگ از جمله فیروزقباد تسوگ کوهستان تسوگ اربل تسوگ تامِرّا تسوگ دوخانه ( خانقین ) .
استان شاذقباد دارای هفت تسوگ از جمله بزرگ شاپور تسوگ شهر بوق تسوگ کلواذی تسوگ گازُر تسوگ شهر آبان تسوگ کهن شهر تسوگ راذان بالا تسوگ راذان پائین.
استان شادهرمز دارای هشت تسوگ از جمله رستم گواذ تسوگ مهرورد تسوگ سِلْسِل تسوگ جلولا و جللتا تسوگ ذیبین تسوگ بند نیکان تسوگ برازرود تسوگ دستگرد.
استان بازیگان خسرو ( ارندین کَرد ) دارای ۵ تسوگ از جمله جوروان بالا، جوروان میانه، جوروان پائین، تسوگ بادرایا تسوگ باکسایا.
استان شادشاپور یا کِشتگر دارای چهار تسوگ زَندوَرد تسوگ بزیون تسوگ استان تسوگ جوازر. مرکز این استان شهر خسروشاپور بوده.
استان شادبهمن و آن خوره دجله دارای ۴ تسوگ از جمله بهمن اردشیر، میشان ( ملوی ) ، دشت میشان، ابلّه، ابرقباد.
استان اردشیر بابکان دارای ۵ تسوگ از جمله به اردشیر تسوگ رومکان تسوگ کوثا تسوگ دَرقیت تسوگ نهر گویر.
استان به دیوماسپان ( زوابی ) دارای ۳ تسوگ زاب بالا، زاب میانی و زاب پائین.
استان بهقباد بالا دارای ۶ تسوگ از جمله بابل تسوگ خُطَرْنیه تسوگ فلّوجه پائین تسوگ فلّوجه بالا تسوگ نهرین تسوگ عین التمر.
استان بهقباد میانی دارای ۴ طسّوج: الجبه والبداه تسوگ سورا وبربیسما تسوگ باروسما تسوگ نهر الملک.
استان بهقباد پائین دارای ۵ طسّوج: بادقلی و تسوگ السیلحین وتسوگ نستر وتسوگ روذمستان تسوگ هرمزجرد
[نهفتن]
ن • ب • و
دل ایران شهر ( عراق کنونی در زمان ساسانیان )
خوره ها ( استان ها )
تسوگ ها ( شهرستان ها )
شادپیروز
فیروزقباد - کوهستان ، اربل - تامِرّا - دوخانگ
شاذقباد
بزرگ شاپور - شهر بوق - کلواذی - گازُر - شهر آبان - کهن شهر - راذان بالا - راذان پائین
شادهرمز
رستم گواذ - مهرورد - سِلْسِل - جلولا - جللتا - ذیبین - بند نیکان - برازرود - دستگرد.
بازیگان خسرو
جوروان بالا - جوروان میانه - جوروان پائین - بادرایا - باکسایا.
شادشاپور
زَندوَرد - بزیون - استان - جوازر
شادبهمن
بهمن اردشیر - میشان - دشت میشان - اُبُلّه - ابرقباد
اردشیر بابکان
به اردشیر - رومکان - کوثا - دَرقیت - نهر گویر
به دیوماسپان
زاب بالا - زاب میانی - زاب پائین
بهقباد بالا
بابل - خُطَرْنیه - فلّوجه پائین - فلّوجه بالا - نهرین - عین التمر.
بهقباد میانی
جبه و بداه - سورا و بربیسما - باروسما - نهرالملک
بهقباد پائین
بادقلی - سیلحین - نستر - روذمستان - هرمزگرد
منابع [ویرایش]
محمدی ملایری، محمد. فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم، دل ایرانشهر، تهران: انتشارات توس، ۱۳۷۵.
رده های صفحه: تقسیمات کشوری در دوران ساسانی