دفتر ازدواج و طلاق

دفاتر ازدواج و طلاق از نهادهای تخصصی مدنی هستند که بخشی از وظایف اجرایی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور را انجام می دهند. این دفاتر از نظر مالی مستقل هستند و به طور خصوصی اداره می شوند؛ ولی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور سردفتران ( مدیران دفاتر ) را گزینش می کند، قوانین این دفاتر را تنظیم و ابلاغ می کند و بر عملکرد این دفاتر نظارت می کند. [ ۱]
مدیران هر حوزه ثبتی وظیفه دارند که دفاتر ازدواج و طلاق مقر اداره خود را حداقل یک بار در ماه و دفاتر خارج از مقر اداره را حداقل یک بار در شش ماه بازرسی کنند. [ ۳]
قبل از ثبت ازدواج، زوجین باید آزمایش هایی نظیر اعتیاد و تالاسمی را انجام دهند. برای انجام آزمایش باید به دفتر ازدواج مراجعه کنند تا برای مراجعه به آزمایش گاه، معرفی نامه دریافت کنند. پس از دریافت معرفی نامه، زوجین می توانند به هریک از آزمایش گاه های اعلام شده[ ۴] توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مراجعه کنند. پس از دریافت نتایج آزمایش ها زوجین می توانند برای ثبت ازدواج به دفتر ازدواج مراجعه کنند. [ ۵]
بنا به گزارش برخی سایت های خبری، افراد سودجویی هستند که در قبال گرفتن مبالغ میلیونی نام همسر سابق مشتریان خود را از شناسنامه های آن ها پاک می کنند، وقتی شناسنامه جدید خالی از نام همسر سابق در اختیار مشتری قرار گرفت و او از اصالت آن با روش هایی مانند گرفتن گذرنامه یا افتتاح حساب بانکی اطمینان پیدا کرد به شخص معتمد اجازه می دهد که پول را پرداخت کند. یکی از وکلای دادگاه خانواده در گفت وگو با «جام جم» اظهار می کند، چند نفر از موکلان خودم یا همکارانم که با همسر سابق خود فرزند مشترک نداشته اند با پرداخت پول، نام همسر سابق خود را از شناسنامه شان پاک کرده اند. هر واقعه طلاق و ازدواجی که در محضر رخ دهد، در شناسنامه درج شده و اعلامیه آن به ثبت احوال فرستاده می شود تا برود و در سند اصلی فرد ثبت شود، و بعدازآن دیگر امکان تغییر آن وجود ندارد، و اگر، بر اساس حکم دادگاه نیز تغییری صورت بگیرد به شکل توضیح در آن سند اصلی ثبت می شود. در این حالت چون واقعه ازدواج قبلاً در سند اصلی هویتی شخص در سازمان درج شده، امکان حذف آن وجود ندارد به همین دلیل اگر شخصی ادعا کند که می تواند آن را تغییر دهد ادعای کذب کرده است و البته هر شخصی می تواند از سازمان ثبت احوال تقاضای گواهی تجرد کند. در این گواهی درج می شود که شخص تا کنون ازدواج کرده، طلاق گرفته یا مجرد بوده است. [ ۶] [ ۷]

از دفاتر وابسته به ادارۀ ثبت احوال که مسئول ثبت ازدواج و طلاق و رجوع است. تا قبل از تشکیل سازمان ثبت احوال، اطلاعات و تاریخ وقایع اربعه مربوط به اشخاص، یعنی ولادت، ازدواج، طلاق و مرگ، به طور رسمی، در جایی ثبت و ضبط نمی شد و هرکس به ابتکار شخصی خود آن ها را در پشت جلد قرآن یا سایر کتاب های خانوادگی یادداشت می کرد. نخستین بار با تصویب قانون سجل احوال مصوب مرداد ۱۳۰۷ش و سپس به موجب قانون ثبت احوال مصوب ۲۵ مرداد ۱۳۱۰ و تشکیل سازمان ثبت احوال، ثبت وقایع مذکور اجباری شد. دفتر ازدواج و طلاق از تشکیلات وابسته به ادارۀ ثبت احوال است که مطابق نظام نامۀ وزارت دادگستری تشکیل می شود و مسئولیت اداره و سرپرستی آن برعهدۀ سردفتر ازدواج و طلاق است. سردفتر مذکور مکلف است ازدواج و طلاق و رجوع را در دفاتر ثبت ازدواج یا طلاق ثبت کند و در شناسنامۀ زوجین نیز درج و مهر و امضا نماید و حداکثر هر پانزده روز یک بار وقایع ازدواج و طلاق و رجوع را، که در دفاتر به ثبت می رسد، به ادارۀ ثبت احوال محل تحویل و رسید دریافت دارد. ازدواج و طلاق و رجوع ایرانیان در خارج از کشور باید به وسیلۀ کنسولگری های مربوط، در دفاتری که از طرف ثبت احوال تهیه می شود ثبت و سابقۀ آن از طریق وزارت امور خارجه به سازمان ثبت احوال کشور فرستاده شود. مطابق مادۀ ۱ قانون راجع به ازدواج مصوب ۲۳/۵/۱۳۱۰ش، در نقاطی که وزارت عدلیه معین و اعلام می کند هر ازدواج و طلاق و رجوع باید در یکی از دفاتری که مطابق نظام نامه های وزارت عدلیه تنظیم می شود واقع و به ثبت برسد. دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مجلّد بوده و کلیۀ صفحات آن به امضای مدعی العموم یا نمایندۀ او رسیده و به مهر پارکه (دادسرا) ممهور خواهد شد. دفتر ازدواج و دفتر طلاق از یکدیگر تفکیک شده و هریک از دو دفتر مستقلاً تهیه و طبع می شود. صاحبان دفاتر طلاق ممکن است دارای دفتر ازدواج هم باشند.