دشت ورامین

دشت ورامین دشتی در جنوب شرق استان تهران است که بین دامنه های کوهستان البرز و نمکزارهای دشت کویر واقع شده است. مساحت آن حدود ۱۳۰۰ کیلومترمربّع است و مخروط افکنهٔ رود جاجرود، که به این دشت سرازیر می شود، شکل مخروطی آن را حادث شده است. بالاترین نقطهٔ آن ۱۱۱۰ متر در دهانهٔ جاجرود است و پایین ترین نقطهٔ آن ۸۰۰ متر و در حدود ۵۰ کیلومتر به سمت جنوب است. در بخش جنوبی این دشت کوه های پراکنده و کم ارتفاع سیاه کوه قرار دارد که ارتفاعشان از ۱۳۰۰ متر بیشتر نیست. [ ۱] به علّت حاصلخیزی این دشت، منطقه ای مهم از نظر جمعیتی و کشاورزی است. علاوه بر جاجرود ۲۵۰ رشته قنات به این دشت آبرسانی می کنند. [ ۲] در تقسیمات سیاسی امروزی، این دشت شامل شهرستان های ورامین، پاکدشت، قرچک و پیشوا می شود؛ امّا از نظر تاریخی به چهار «بهنام» شامل بهنام سوخته، بهنام پازوکی، بهنام عرب و بهنام وسط تقسیم می شده است.
آب و هوای این دشت در منطقهٔ جنوبی خشک و در شمال مدیترانه است. میانگین بارش سالانهٔ آن ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیمتر است. فصل مرطوب از آذر آغاز و تا اردیبهشت ادامه دارد منابع اصلی آب در منطقه رودخانه جاجرود و چاه های آب است و در گذشته مجموعه ای از ۲۵۰ قنات[ ۲] نیز به این دشت آبرسانی می کردند. [ ۱] حفر چاه های آب جهت تأمین اب کشاورزی باعث فرونشست شدید زمین در این دشت شده است به طوری که در سال ۳۵ سانتی متر فرونشست دارد. [ ۳] [ ۴]
در طول زمان مهاجران زیادی به منطقه ورامین جذب شده اند که برخی از این مهاجران به دلیل های سیاسی کوچانده شده و برخی خود به این منطقه کوچیده اند. این مردمان با قومیت های مختلف همگی مردمان بومی منطقه محسوب می شوند که قبل از دوران معاصر به ورامین آمده اند. [ ۵] [ ۶]
تاجیک ها مردمانی فارسی زبان هستند که ساکنان کاملاً بومی منطقه محسوب می شوند. نام تاجیک احتمالاً از آنجا که این منطقه در زمان ایلخانیان رونق داشته به جا مانده است. نام خانوادگی بیش تر این مردم همان تاجیک یا گاهی همراه با پسوند است. تیره های دیگر فارسی زبان در این منطقه وجود دارد که تاجیک نامیده نمی شوند ولی احتمالاً با تاجیک ها هم ریشه اند؛ مانند میش مست، فرجی، میری و ممیزی و…[ ۵] [ ۶]
یکی از بزرگ ترین اقوام ساکن در ورامین لرها هستند که به دو گروه هداوند و بختیاری تقسیم می شوند. در بارهٔ آمدن لرها به این منطقه روایت های زیادی وجود دارد در بارهٔ هداوندها گفته می شود که گروهی در زمان شاه عباس و گروهی در زمان کریم خان زند که خود لر بود به این منطقه کوچانده شده اند و در بارهٔ بختیاری ها گفته می شود که از چهار محال و بختیاری به ورامین آمده اند. شغل لرها به صورت سنتی دامپروری و کشاورزی است. [ ۵] [ ۶]