دستگاه عصبی مرکزی

دستگاه عصبی مرکزی یا سامانه عصبی کانونی ( CNS ) یا ( central nervous system ) بزرگ ترین بخش دستگاه عصبی است و دربرگیرنده مغز و طناب نخاعی است. مغز و طناب نخاعی توسط سازه های استخوانی و غشایی محافظت می شوند. مغز در محفظه درونی جمجمه نگهداری می شود و از مخ، مخچه و ساقه مغز تشکیل می گردد. رشته های عصبی مربوط به سامانهٔ عصبی مرکزی، رشته های عصبی طناب نخاعی و مغزی هستند. از دستگاه عصبی مرکزی ۴۳ جفت عصب منشعب می شود که ۱۲ جفت آنها از ساقه مغز برای تنظیم اعمال بخش های بالای گردن ( سر و گردن ) و ۳۱ جفت آنها از نخاع برای تنظیم اعمال بخش های پایین تر از سرو گردن نظیر قلب، شش، دست ها، پاها و … خارج می شود.
دستگاه عصبی مرکزی را می توان به دو بخش مراکز زیرین ( دربرگیرنده طناب نخاعی و ساقه مغز ) و بالایی مغز بخش کرد. مراکز زیرین با مغز از راه رشته های عصبی در پیوند هستند.
دستگاه عصبی مرکزی، به همراه دستگاه عصبی پیرامونی، نقش بنیادینی در کنترل رفتار انسان دارد. دستگاه عصبی مرکزی، پردازش اطلاعات و محاسبه حرکت و دیگر اعمال شناختی و …
مناسب در پاسخ به دریافت ورودی را بر عهده دارد.
مغز در داخل کاسه جمجمه جای دارد. داخل مغز ( در پیش مغز ) مراکز عصبی بالایی جای گرفته اند که وظیفه هماهنگ کردن دستگاه های حسی و حرکتی بدن را بر دوش دارند. ساقه مغز، مکان مراکز عصبی پایینی است.
• مخ
مخ یا قسمت بالایی مغز با ترک عمیقی که به نام شیار طولی خوانده می شود، به دو بخش تقسیم می گردد. شیار طولی مخ را به دو نیمکره چپ و راست تقسیم می کند. در داخل این دو نیمکره پوسته مغزی، گانگلیای بنیانی و دستگاه لیمبیک قرار دارند. دو نیمکره توسط یک رشته فیبرهای عصبی که جسم پینه ای ( کورپس کالوسم ) نامیده می شوند به هم متصلند. نیمکره سمت راست، مسوول سمت چپ بدن است و دربارهٔ نیم کره چپ، عکس این قضیه صادق است. هرکدام از دو نیمکره به چهار بخش مجزا تقسیم می شوند: بخش پیشین، مهار حرکات ویژه، یادگیری، برنامه ریزی و قدرت بازگو را بر دوش دارد. بخش جداری ( پاریتال ) که مهار فعالیتهای حسی جسمی را بر دوش دارد. بخش اکسیپیتال که مهار قوه بینایی را به عهد دارد و لب گیجگاهی که از مراکز شنوایی و بخشی از گویایی پایه ریزی شده است. اینسولا در اعماق لب گیجگاهی در مخ قرار گرفته است.
• پل مغز
پل مغزی یا پونز مراکز مهار تنفسی و بازدارندگی را دربرمی گیرد و با مخچه در ارتباط می باشد.

دستگاه عصبی مرکزی (central nervous system)
شامل مغز و نخاع، بخشی مجزا از سایر قسمت های دستگاه عصبی است و کلیۀ فعالیت های عصبی را هماهنگ می کند. در بی مهرگان، دستگاه عصبی مرکزی متشکل از یک زوج طناب عصبی شکمی است. تجمع جسم سلولی اعصاب هر بند، گرۀ عصبیخوانده می شود و مغزی کوچک نیز در سر وجود دارد. بعضی بی مهرگان ساده، نظیر اسفنج و عروس دریایی، سیستم عصبی مرکزی ندارند، اما دارای شبکۀ ساده ای از یاخته های عصبی، معروف به شبکۀ عصبی اند.