دستگاه ایمنی ذاتی

دستگاه ایمنی ذاتی یا غیر اختصاصی ( به انگلیسی: Innate immune system ) یا ایمنی طبیعی نخستین سطح محافظتی بدن است و شامل یاخته هایی است که به شکل عمومی بیمارگرها را در بدن یافته و نابود می کنند، اما بر خلاف دستگاه ایمنی تطبیقی ( adaptive immune system ) ( که تنها در مهره داران یافت می شود ) ، پاسخی که توسط دستگاه ایمنی ذاتی تولید می شود اختصاصی و پایدار نیست و بر طیف وسیعی از میکروب ها مؤثر است و سبب مصونیت ( immunity ) نمی شود. دستگاه ایمنی اختصاصی شامل ایمنی سلولی و ایمنی هومورال می باشد و تنها در مهره داران دیده می شود.
برخی از وظایف اصلی دستگاه ایمنی ذاتی در مهره داران شامل موارد زیر می باشد:
• جذب سلول های ایمنی به محل عفونت، از طریق تولید عوامل شیمیایی، از جمله واسطه های شیمیایی تخصصی، به نام سیتوکین
• فعال سازی دستگاه کمپلمان برای یافتن باکتری ها، فعال سازی یاخته ها به منظور پاک سازی باقی ماندهٔ پادتنهای مصرف شده و یاخته های مرده
• فعال سازی برخی گلبول های سفید بدن برای یافتن و شناخت مواد بیگانه ای که در اندام، بافت ها، خون و لنف حضور دارند
• فعال سازی مقاومت اکتسابی عمومی از راه روند نمایش پادگن ( به انگلیسی: Antigen presentation )
• ایفای نقش به عنوان سدی فیزیکی و شیمیایی در برابر عوامل عفونت زا
بافت پوششی بدن به عنوان نخستین سطح محافظتی بدن از ورود بسیاری از عوامل بیماری زا به بدن پیشگیری می کند. از دیگر روش های فیزیکی دفاعی بدن در مقابل عوامل بیماری زا می توان به موارد زیر اشاره نمود:
• پوسته ریزی بافت پوششی بدن که سبب جدا شدن عوامل بیماری زایی که به پوست چسبیده اند می شود.
• حرکات حلقوی مژه ها در دستگاه تنفسی به دفع عوامل بیماری زا موجود بر سطح درونی این دستگاه کمک می کند.
• مخاط عوامل بیماری زا را درون خود به دام می اندازد و دفع می کند.
• میکروبیوم انسانی روده ( به انگلیسی: Gut flora ) از استعمار دیوارهٔ روده به وسیلهٔ باکتری ها از چند روش جلوگیری می کند منجمله ترشح مواد سمی و رقابت با باکتری ها بر سر خوراک و محلی برای اتصال.
• شستشوی مدام چشم توسط اشک و دهان و حلق توسط بزاق از بروز عفونت در این مناطق پیشگیری می نماید.
• فعال سازی برخی عوامل منعقدکنندهٔ خون که ویژگی های ضد میکروبی دارند یا در ایجاد تورم نقش به سزایی دارند.