دستوا

مهدی رهبر از معدود باستان شناسانی است که این شهر را کاویده است. وی الیمایی ها را خراج گذار حکومت مرکزی می داند که حق ضرب سکه داشتند و معتقد است الیمایی ها تا پیش از سکونت در دستوا، شهر ایذه را به پایتختی خود برگزیده بودند، تا اینکه در جنگی میان سلوکیان و اشکانیان، سلوکی ها شکست خوردند و اشکانیان بر قدرت تکیه زدند تا مهرداد اشکانی تمام ایران را فتح کند و حکومت الیمایی ها به دست اشکانیان بیفتد. در این زمان شاهزادگان اشکانی بر حکومت الیمائی تکیه زدند و به جای ایذه، پایتخت اولیه الیمائی ها، در اوایل قرن میلادی راه دستوا در جنوب شوشتر را پیش گرفتند و به جای قدرت های محلی خوزستان نشستند؛ یعنی جایی که در دوران اسلامی دستوا خوانده می شود. هیچ کس نمی داند این شهر بزرگ که وسعتی ۲ در ۳ کیلومتر داشت، پیش از اسلام به چه نامی خوانده می شده است. این شهر در دوران ساسانی نیز وسعت پیدا می کند و حتی تا قرن سوم و چهارم هجری نیز به زندگی خود ادامه می دهد.
الیمایی ها ابتدا روی سکه را به خط یونانی می نوشتند، اما بعدها از خط آرامی برای نگارش استفاده می کردند. از آنها سکه هایی از مس به جای مانده که تصویر پادشاه روی یک طرف آن نقش شده و روی دیگر آن، نقش یک الهه دیده می شود. مهدی رهبر می گوید: «معمولاً تصویر نیم تنه پادشاه به همراه تصویر یک سه شاخه و تصویر ماه و ستاره روی سکه، نقش می شد. » او اعتقاد دارد که مردم شهر دستوا تحت تأثیر بسیار زیاد هنر یونانی بوده اند و آثار خود را به تقلید این هنر آفریده اند. وی حتی پیشتر در نزدیکی ایوان کرخه، در یکی از آرامگاه ها تعدادی نگین انگشتر با نقش خدایان یونان یافته بود. رهبر می افزاید که آرامگاه های کشف شده در این شهر دارای چنان اشرافیتی است که در هیچ جای ایران دیده نشده است.
الیمایی ها را جانشینان ایلامی ها می دانند که وسعت حکومتشان از یک سو به شمال ایذه و از سوی دیگر به ساحل خلیج فارس می رسد. مرز سوم این حکومت نیز تا نزدیکی های اصفهان گستره می شده است.