دزاشیب

دِزاشیب محله ای است در شمال تهران واقع در شمیران که در شرق تجریش واقع شده است، از شمال به جماران و نخجوان، از جنوب به تپه های قیطریه، از غرب به خیابان شریعتی و از شرق به چیذر و فرمانیه محدود می شود.
قسمت شمالی دزاشیب را محله بالا و قسمت جنوبی آن را محله پایین می گویند. [ ۱] [ ۲]
تنها پیشینه تاریخی قابل استناد از شمیران و دزاشیب کشفیات باستانی به دست آمده از تپه های قیطریه که مربوط به حدود ۳۳۰۰ سال پیش است می باشد. سایر گمانه زنی ها هیچ پایه و اساس تاریخی و مستند ندارد.
در قدیم آن را دزج سفلی می نامیدند و در لهجه محلی تا سال ۱۳۲۵ دِدِرشو گفته می شد. گفته می شود که دزاشیب شکل تغییر یافته دزآشوب ( دژآشوب ) است.
شغل مردم این منطقه، کشاورزی و دام داری بوده و بقیه را کاسبان محل تشکیل می دادند. دزاشیب در واقع، محل گذر به نیاوران و فرمانیه بوده است. این منطقه هنوز بافت سنتی خود را حفظ کرده و عرض خیابان آن تغییری نکرده است. دزاشیب دارای دو قنات، به نام های قنات بالا و قنات پایین، است که همچنان جریان دارند. قنات بالا در میانهٔ خیابان نجابت جو ( در سوی شرقی ) در شمال مسجد امیرالمؤمنین قرار دارد. قنات پایین، در خیابان شهید امیرحسین کریمی ( بوعلی ) و در شمال تقاطع خیابان سلیمی است. در دههٔ سی خورشیدی آب هر دو قنات، مورد آزمایش قرار گرفته بود. آب قنات بالا سالم ولی آب قنات پایین آلوده بود. به همین جهت از قنات بالا بیشتر استفاده می شد.
در زمان صدور شناسنامه و لزوم ثبت نام فامیل دو طایفه که اجداد آن ها به افرادی به نام های عباس و قاسم ( تا حدی که در حافظه ها باقی بود ) منتسب می شد، نام فامیل خود را عباسی و قاسمی انتخاب نمودند. منبع درآمد افراد ساکن در این منطقه علاوه بر کشاورزی، سبدبافی زنان بوده که هنوز زنان دزاشیبی این سنت را ادامه می دهند. سوتال، نام سبدهای بافتنی دزاشیب، به معنای ساقه گندم است.
اشخاص و اقوام معروف دزاشیب عبارتند از: شیخ علی شریعتمدار ( فرزند حاج ملامحمد جعفر استرآبادی نویسنده منظومه آب حیات ) ؛ میرزا رفیع خان، میرزا هدایت، خانواده حسین قلیی خان قاجار ( برادر فتحعلی شاه ) .
بر طبق روایاتی، ( آشِب ) قلعه بزرگی از قلعه های این منطقه بوده است که زنگی بن آق سنقر آن را ویران کرده و قلعه عمادیه را در آن بنا کرده است. دربارهٔ طایفه های قدیمی محله دزاشیب که بیشترین نام فامیل این محله را به خود اختصاص داده اند: «شکل گیری این محله مانند بسیاری از محله های شمیران به دلیل اجتماع کشاورزان و دامداران بوده است. ۲ برادر به نام های قاسم و عباس که نام فامیلی قاسمی و عباسی را انتخاب کردند از نخستین افرادی هستند که در این محله ساکن شدند. آن ها که از مازندران به این محل آمده بودند، ابتدا در قیطریه ساکن شدند و سپس به دزاشیب نقل مکان کردند. قدمت سکونت آن ها در این محله به ۷۵۰ سال قبل می رسد. وارسته پور که قبلاً نام فامیلی عباسی داشته است. کاظمی ها هم طایفه بزرگی در دزاشیب هستند که بعدها به این محل آمدند.

دِزاشیب
محله ای در شرق تجریش و در جنوب کامرانیه. ناحیه ای کهن است و در منابع قرن ۷ق از آن با نام دزاهِ تهران یاد شده که به بزرگی یک شهر و تجریش نیز جزئی از آن بود. بعدها به علت شیب تند زمین آن منطقه، دزاشیب نام گرفت. این احتمال نیز وجود دارد که در آن جا دژی قرار داشته است. در دورۀ قاجار دِزَج سفلا، سرآسیاب دزاشیب، دزاشوب، و دیزاشوب نیز خوانده می شده است. به دو محلۀ بالا و پایین تقسیم می شد و ییلاق مردم تهران بود. در جنوب آن اراضی معروف به تپۀ گَوْر (گبر به معنی زردشتی) و یک حمام قدیمی است و دهکدۀ دزاشیب نخست روی آن تپه به وجود آمده بود. با توجه به نام دو کوچۀ آن در قدیم، قورباغه ای و لَشان، به معنی زمین آب دار و باتلاقی، به نظر می آید که منطقه ای باتلاقی بوده و قورباغۀ بسیار داشته است. کوچۀ معروف دیگر آن سبزه میدان نام داشت. نام سرآسیاب دزاشیب نشان می دهد که در آن جا، آسیابی نیز بوده است. در دزاشیب باغ های بسیار وجود داشت، از جمله باغ دوقلو که تا توچال گسترده بود. از نواحی قدیمی دزاشیب، جوستان است. امیرحسین خزیمه علم در دزاشیب باغ بسیار مجللی داشت که چند نگهبان با لباس های محلی بلوچی از آن محافظت می کردند. سیدعبدالله بهبهانی، احمد قوام (قوام السلطنه)، سیدحسن مدرس، و حسین علاء از ساکنان دزاشیب بودند.