درگیری ها بر سر تصاحب جانشینی شاه تهماسب یکم، مجموعه کشمکش هایی بود که از ۱۵ صفر ۹۸۴ قمری ( ۱۴ مه ۱۵۷۶ میلادی ) تا ۱۷ ربیع الاول ۹۸۴ قمری ( ۱۴ ژوئن ۱۵۷۶ میلادی ) ( به مدت یک ماه ) و با هدف تصاحب جانشینی شاه و بین حیدر میرزا ( فرزند سوم شاه ) و اسماعیل میرزا ( فرزند دوم شاه ) و طرفدارانشان روی می دهد. در پایان نزاع های دربار قزوین ( پایتخت ) ، حیدر میرزا کشته شد و اسماعیل میرزا در تاریخ چهارشنبه ۲۷ جمادی الاول ۹۸۴ ( ۲۲ اوت ۱۵۷۶ ) خود را شاه اسماعیل دوم خوانده، سومین پادشاه صفویان شد.
... [مشاهده متن کامل]
هنگامی که شاه طهماسب زنده بود اختلاف نظرهای موجود بین قزلباش پنهان بود اما هنگامی که وی بیمار گشت موضوع جانشینی مورد بحث درباریان شد. محمد میرزا به علت ناراحتی چشمی دیگر مطرح نبود. تنها حیدر میرزا بود که قادر بود به رقابت با اسماعیل میرزا برخیزد زیرا وی بیش از دیگران مورد علاقه شاه طهماسب بود و درست به همین دلیل هم خطرناک ترین رقیب اسماعیل میرزا محسوب می شد.
پس از رویداد قلعه قهقهه سران طایفه استاجلو که در آن زمان از بزرگترین طوایف قزلباش بودند و در دربار شاه طهماسب قدرت و نفوذ زیادی داشتند، مصمم شدند که به وسایل گوناگون از ولیعهد شدن اسماعیل میرزا جلوگیری کنند. امیران استاجلو در زمان شاه طهماسب یکم بیشترین مقامات بزرگ درباری، کشوری و لشکری را در اختیار داشتند. در سال های پایانی پادشاهی شاه طهماسب یکم بزرگ ترین سرداران استاجلو حسین بیگ یوزباشی ( استاجلو ) ، للهٔ سلطان مصطفی میرزا از پسران شاه بود و شاه امور مملکتی را به دستیاری و مشاوره او اداره می کرد. در سال ۹۸۲ ق، بیماری شاه طهماسب شدت یافت و اطرافیان و درباریان که گمان می کردند شاه به زودی خواهد مرد، بر سر موضوع جانشینی میان آن ها نفاق و شقاق ایجاد شد. انتصاب محمد خدابنده که به دلیل ضعف بینایی منتفی بود و دو نفری که برای جانشینی در نظر گرفته شده بودند اسماعیل میرزا از مادری ترکمن و حیدرمیرزا از مادری گرجی بودند. امرای استاجلو که جزئی از ارکان دولت صفوی بودند، مانند مرادخان، حسین بیگ یوزباشی، پیری بیک، الله قلی سلطان ایجک اوغلی و اشراف و اعیان طایفهٔ شیخاوند و گرجیان و صدرالدین خان صفوی - که بعد از پدرش للهٔ حیدر میرزا شده بود - به حمایت از حیدرمیرزا پرداخته و سعی در بر تخت نشاندن وی داشتند، این ها به حیدرمیرزائیان مشهور شدند. از سوی دیگر جناح اسماعیل میرزائیان متشکل از حسین قلی خلفای روملو، امیر اصلان بیگ افشار با تمامی طایفهٔ افشار و مهدعلیاء همسر اصلی و بانفوذ و معتبر شاه طهماسب و پریخان خانم دختر بشدت بانفوذ و پرقدرت شاه سعی در جانشینی اسماعیل میرزا را داشتند. مهدعلیاء و پریخان خانم که از زن های قدرتمند و معتبر و بانفوذ دربار بودند پیوسته حیدرمیرزائیان را به غدر و مکر نزد شاه منسوب می ساختند و خود را شاهسون و حیدرمیرزائیان را ایکی بیرلو نام نهادند. پریخان خانم و مهدعیاء موفق شدند حیدرمیرزا را نسبت به شاه خائن و غدار معرفی کنند.
... [مشاهده متن کامل]
هنگامی که شاه طهماسب زنده بود اختلاف نظرهای موجود بین قزلباش پنهان بود اما هنگامی که وی بیمار گشت موضوع جانشینی مورد بحث درباریان شد. محمد میرزا به علت ناراحتی چشمی دیگر مطرح نبود. تنها حیدر میرزا بود که قادر بود به رقابت با اسماعیل میرزا برخیزد زیرا وی بیش از دیگران مورد علاقه شاه طهماسب بود و درست به همین دلیل هم خطرناک ترین رقیب اسماعیل میرزا محسوب می شد.
پس از رویداد قلعه قهقهه سران طایفه استاجلو که در آن زمان از بزرگترین طوایف قزلباش بودند و در دربار شاه طهماسب قدرت و نفوذ زیادی داشتند، مصمم شدند که به وسایل گوناگون از ولیعهد شدن اسماعیل میرزا جلوگیری کنند. امیران استاجلو در زمان شاه طهماسب یکم بیشترین مقامات بزرگ درباری، کشوری و لشکری را در اختیار داشتند. در سال های پایانی پادشاهی شاه طهماسب یکم بزرگ ترین سرداران استاجلو حسین بیگ یوزباشی ( استاجلو ) ، للهٔ سلطان مصطفی میرزا از پسران شاه بود و شاه امور مملکتی را به دستیاری و مشاوره او اداره می کرد. در سال ۹۸۲ ق، بیماری شاه طهماسب شدت یافت و اطرافیان و درباریان که گمان می کردند شاه به زودی خواهد مرد، بر سر موضوع جانشینی میان آن ها نفاق و شقاق ایجاد شد. انتصاب محمد خدابنده که به دلیل ضعف بینایی منتفی بود و دو نفری که برای جانشینی در نظر گرفته شده بودند اسماعیل میرزا از مادری ترکمن و حیدرمیرزا از مادری گرجی بودند. امرای استاجلو که جزئی از ارکان دولت صفوی بودند، مانند مرادخان، حسین بیگ یوزباشی، پیری بیک، الله قلی سلطان ایجک اوغلی و اشراف و اعیان طایفهٔ شیخاوند و گرجیان و صدرالدین خان صفوی - که بعد از پدرش للهٔ حیدر میرزا شده بود - به حمایت از حیدرمیرزا پرداخته و سعی در بر تخت نشاندن وی داشتند، این ها به حیدرمیرزائیان مشهور شدند. از سوی دیگر جناح اسماعیل میرزائیان متشکل از حسین قلی خلفای روملو، امیر اصلان بیگ افشار با تمامی طایفهٔ افشار و مهدعلیاء همسر اصلی و بانفوذ و معتبر شاه طهماسب و پریخان خانم دختر بشدت بانفوذ و پرقدرت شاه سعی در جانشینی اسماعیل میرزا را داشتند. مهدعلیاء و پریخان خانم که از زن های قدرتمند و معتبر و بانفوذ دربار بودند پیوسته حیدرمیرزائیان را به غدر و مکر نزد شاه منسوب می ساختند و خود را شاهسون و حیدرمیرزائیان را ایکی بیرلو نام نهادند. پریخان خانم و مهدعیاء موفق شدند حیدرمیرزا را نسبت به شاه خائن و غدار معرفی کنند.
