درگز
لغت نامه دهخدا
درگز. [ دَ گ َ ] ( اِخ ) درجز. دره گز. دره جز. از شهرهای استان نهم ( خراسان ) است. رجوع به دره گز شود.
فرهنگ فارسی
گویش مازنی
دانشنامه عمومی
دَرگَز یا دَرِگَز ( دره گز ) [ ۲] [ ۳] از شهرهای استان خراسان رضوی، مرکز شهرستان درگز، در شمال شرق ایران در نزدیکی مرز ترکمنستان جای دارد. نام پیشین شهر درگز، محمدآباد ارباب بود. جمعیت این شهر حدود ۳۷ هزار نفر است.
زبان رایج در شهرستان و اکثر مناطق اطراف آن ترکی درگزی با لهجه خاص خود می باشد. [ ۴] شهرستان درگز طوایف مختلفی چون ترک خراسان، کرد کرمانج، فارس، ترکمن، عرب و خاوری را در خود دارد که هر یک در بین خود به زبان های خود گفتگو می کنند.
شهر درگز در فاصله ۲۶۵ کیلومتری مشهد و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و شش دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۶ دقیقه واقع است.
درگز که تا تهران ۹۴۳ کیلومتر و تا مشهد ۲۶۵ کیلومتر فاصله دارد از شمال به مرز ایران و ترکمنستان از مشرق و جنوب شرقی به مشهد از جنوب به چناران و از مغرب به قوچان محدود و مختصات آن ۳۷ درجه و ۳۶ دقیقه عرض شمالی و ۵۹ درجه و ۶ دقیقه طول شرقی است. از اماکن دیدنی این شهر می توان به تفرجگاه آب گرم، پارک ملی تندوره، محوطه باستانی بندیان، پلکان نادری، آرامگاه علامه شهرستانی، تفرجگاه چهلمیر، شیلگان دره، تفرجگاه چرلاق و … اشاره کرد.
درگز کنونی در سال ۱۳۲۹ ایجاد شد. شهرستان درگز در سال ۱۳۳۵ ضمیمه شهرستان قوچان گردید و مجدداً در سال ۱۳۳۹ به شهرستان درگز تبدیل شد. [ ۵]
شهر درگز پیش از این محمدآباد و محمدآباد ارباب نام داشت. دربارهٔ بنای شهر محمدآباد، یعنی درگز کنونی، آمده است: بیگلرخان، حکمران وقت درگز در دوران محمدشاه قاجار تصمیم می گیرد که جنگل و نیستانی را که در روستایی به نام «چَقر وارتیان» بود و مخفی گاه ترکمن در هجوم های همیشگی به درگز، بسوزاند و به جای آن شهری با نقشه امروزی بنا کند تا برای مرکزیت و حکومت نشینی نیز مناسب باشد. از این رو از محمدشاه قاجار پول و نیروی انسانی درخواست می کند. محمدشاه دستور می دهد حکمران بجنورد و قوچان و کلات به درگز رفته یاریگر بنای این شهر شوند. در نتیجه با همکاری آن ها و یاری اهالی درگز، شهر محمدآباد به سبک و سیاق نقشه عشق آباد پی ریزی می شود و به نام محمدشاه قاجار، محمدآباد نام می گیرد و پس از بنای کامل شهر، از ساکنان دستگرد نیز به شهر جدید منتقل می شوند. [ ۶]
شهر درگز، شهری با سابقه درخشان تاریخی، شهری که قبلاً به نام ابیورد معروف بوده و در تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی به تعدادی از اندیشمندان و بزرگان برخورد می کنیم که عنوان ابیوردی را با خود داشته اند. شهری که خاوران نام داشته و از مناطق باستانی پارتهای قدیم در خراسان بوده، در ۳ کیلومتری همین شهر آثار و بقایایی موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد می رسد، یعنی سابقه شهرنشینی و مدنی درشهر مو چتذاذ پارسادرگز به حدود هفت هزار سال پیش می رسد، یعنی درگز وارث یک تمدن هفت هزار ساله می باشد. شهر و ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد، نسیایا، آپاوارتاکن، باورد، ابیورد، اتک، نسایا، نسا، درون، خاوران و دریجز نامیده می شده است. ناحیه درگز در گذشته یکی از نقاط مهم باستانی پارت و خراسان بود که به موجب قرارداد ننگین آخال ۱۲۶۱ هـ. ش / ۱۸۸۲ م، کناره آباد و تاریخی آن، از تجن تا نزدیکی عشق آباد، از ایران جدا شده و جزء ترکمنستان گردید.
زبان رایج در شهرستان و اکثر مناطق اطراف آن ترکی درگزی با لهجه خاص خود می باشد. [ ۴] شهرستان درگز طوایف مختلفی چون ترک خراسان، کرد کرمانج، فارس، ترکمن، عرب و خاوری را در خود دارد که هر یک در بین خود به زبان های خود گفتگو می کنند.
شهر درگز در فاصله ۲۶۵ کیلومتری مشهد و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و شش دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۶ دقیقه واقع است.
درگز که تا تهران ۹۴۳ کیلومتر و تا مشهد ۲۶۵ کیلومتر فاصله دارد از شمال به مرز ایران و ترکمنستان از مشرق و جنوب شرقی به مشهد از جنوب به چناران و از مغرب به قوچان محدود و مختصات آن ۳۷ درجه و ۳۶ دقیقه عرض شمالی و ۵۹ درجه و ۶ دقیقه طول شرقی است. از اماکن دیدنی این شهر می توان به تفرجگاه آب گرم، پارک ملی تندوره، محوطه باستانی بندیان، پلکان نادری، آرامگاه علامه شهرستانی، تفرجگاه چهلمیر، شیلگان دره، تفرجگاه چرلاق و … اشاره کرد.
درگز کنونی در سال ۱۳۲۹ ایجاد شد. شهرستان درگز در سال ۱۳۳۵ ضمیمه شهرستان قوچان گردید و مجدداً در سال ۱۳۳۹ به شهرستان درگز تبدیل شد. [ ۵]
شهر درگز پیش از این محمدآباد و محمدآباد ارباب نام داشت. دربارهٔ بنای شهر محمدآباد، یعنی درگز کنونی، آمده است: بیگلرخان، حکمران وقت درگز در دوران محمدشاه قاجار تصمیم می گیرد که جنگل و نیستانی را که در روستایی به نام «چَقر وارتیان» بود و مخفی گاه ترکمن در هجوم های همیشگی به درگز، بسوزاند و به جای آن شهری با نقشه امروزی بنا کند تا برای مرکزیت و حکومت نشینی نیز مناسب باشد. از این رو از محمدشاه قاجار پول و نیروی انسانی درخواست می کند. محمدشاه دستور می دهد حکمران بجنورد و قوچان و کلات به درگز رفته یاریگر بنای این شهر شوند. در نتیجه با همکاری آن ها و یاری اهالی درگز، شهر محمدآباد به سبک و سیاق نقشه عشق آباد پی ریزی می شود و به نام محمدشاه قاجار، محمدآباد نام می گیرد و پس از بنای کامل شهر، از ساکنان دستگرد نیز به شهر جدید منتقل می شوند. [ ۶]
شهر درگز، شهری با سابقه درخشان تاریخی، شهری که قبلاً به نام ابیورد معروف بوده و در تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی به تعدادی از اندیشمندان و بزرگان برخورد می کنیم که عنوان ابیوردی را با خود داشته اند. شهری که خاوران نام داشته و از مناطق باستانی پارتهای قدیم در خراسان بوده، در ۳ کیلومتری همین شهر آثار و بقایایی موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد می رسد، یعنی سابقه شهرنشینی و مدنی درشهر مو چتذاذ پارسادرگز به حدود هفت هزار سال پیش می رسد، یعنی درگز وارث یک تمدن هفت هزار ساله می باشد. شهر و ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد، نسیایا، آپاوارتاکن، باورد، ابیورد، اتک، نسایا، نسا، درون، خاوران و دریجز نامیده می شده است. ناحیه درگز در گذشته یکی از نقاط مهم باستانی پارت و خراسان بود که به موجب قرارداد ننگین آخال ۱۲۶۱ هـ. ش / ۱۸۸۲ م، کناره آباد و تاریخی آن، از تجن تا نزدیکی عشق آباد، از ایران جدا شده و جزء ترکمنستان گردید.
wiki: درگز
درگز (بندرعباس). درگز، روستایی در دهستان سیاهو بخش مرکزی شهرستان بندرعباس در استان هرمزگان ایران است.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت این روستا برابر با ۸۸۲ نفر ( ۲۷۱ خانوار ) بوده است. [ ۱]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفبر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت این روستا برابر با ۸۸۲ نفر ( ۲۷۱ خانوار ) بوده است. [ ۱]
wiki: درگز (بندرعباس)
پیشنهاد کاربران
درهٔ گز. درگز. ابیورد، باورد، خاوران، نیسایا. شهری از شهرهای استان خراسان شمالی و استان نهم قاجار. مکان فعای شهر با مکان قدیمی و کهن آن کمی تفاوت دارد. قدمت این شهر بیش از پنج تا هفت هزارسال تخمین زده شده و دارای آثار ارزشمندی از تاریخ ایران باستان است.
شهری در خراسان
شهر درگز ، شهری با سابقه درخشان تاریخی ، شهری که قبلاً به نام ابیورد معروف بوده و در تاریخ فکر و تمدن اسلامی به تعدادی از اندیشمندان و بزرگان برخورد می کنیم که عنوان ابیوردی را با خود داشته اند . شهری که خاوران نام داشته و از مناطق باستانی پارتهای قدیم در خراسان بوده ، در 3 کیلومتری همین شهر آثار و بقایایی موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد می رسد ، یعنی سابقه شهرنشینی و مدنی درشهر درگز به حدو د هفت هزار سال پیش می رسد ، یعنی درگز وارث یک تمدن هفت هزار ساله می باشد . »
... [مشاهده متن کامل]
اطلاعات جغرافیایی شهرستان درگز
شهرستان درگز از جمله شهرستانهای شمال استان خراسان است که بین29. 58 تا37. 59طول جغرافیایی و 43. 37تا 55. 36عرض جغرافیایی واقع شده است .
از شمال به جمهوری ترکمنستان و از شرق به شهرستان مشهد ، از جنوب به شهرستانهای چناران و قوچان و از مغرب به شهرستان قوچان محدود است .
وسعت آن 4194 کیلومتر مربع معادل 4/1 درصد مساحت کل استان است . درگز در فاصله 123 کیلومتری شهر قوچان و 258 کیلومتری شهر مشهد قرار گرفته است . ارتفاع آن از سطح دریا 480 متر می باشد .
این شهرستان با جمهوری ترکمنستان حدود 25/155 کیلومتر مرز مشترک دارد . شهرستان درگز عمدتاً کوهستانی می باشد و فقط دشت درگز در میان رشته کوههای هزار مسجد پست و هموار است . دو رودخانه دائمی به نامهای درونگرو حاتم قلعه ( زنگلانلو ) با آبی هر کدام حدود 800 لیتر در ثانیه و دو رودخانه فصلی به نامهای کال شور صداقت و گرنی در آن جریان دارند .
در کتابها و منابع و اسناد تاریخی از درگز با نامهای داراگرد – نیسایا ( نساء ) آپاوارتاکی ابیورد و نساباورد و نسادرون و ابیورد و خاوران یاد شده است .
درگز از سال 1329 در تقسیمات کشوری شهرستان شده است .
شهرستان درگز دارای چهار بخش ( مرکزی ، چاپشلو ، نوخندان و لطف آباد ) شش دهستان ( تکاب ، قره باشلو ، میانکوه ، دیباج ، درونگر و شهرستانه ) 4 شهر می باشد .
اطلاعات جمعیتی شهرستان درگز
کل جمعیت شهرستان درگز 79436 نفر می باشد . که از این تعداد جمعیت45209 نفر شهری و 34227روستایی می باشند
میزان موالید خام این شهرستان 7/15درهزار و میزان مرگ خام آن 8درهزار است که میزان رشد طبیعی جمعیت این شهرستان 0. 7 درصد است .
میزان تراکم نسبی یا نفر در کیلومترمربع شهرستان 18. 9می باشد.
از کل جمعیت شهرستان 1. 5درصد را جمعیت زیر یک سال و 6. 8درصد را جمعیت بالای 65 سال، تشکیل میدهند.
جغرافیای تاریخی و پیشینه شهرستان درگز
شهر و ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد ، نسیایا ، آپاوارتاکن ، باورد ، ابیورد ، اتک ، نسایا ، نسا ، درون ، خاوران و دریجز نامیده می شده است .
ناحیه درگز در گذشته یکی از نقاط مهم باستانی پارت و خراسان بود که به موجب قرارداد ننگین آخال 1261 هـ . ش / 1882 م ، کنارة آباد و تاریخی آن ، از تجن تا نزدیکی عشق آباد ، از ایران جدا شده و جزء ترکمنستان گردید .
درباره نامگذاری این شهرستان ، تا کنون داوری های گوناگونی داده شده است . شماری گفته اند چون در این ناحیه بیشه و درخت گز زیادی وجود داشته ، به « دره گز » سرشناس شده است ، که این نامگذاری درست نیست .
داوری درست تر ، از سده 3 پ . م ، یعنی زمان اشکانیان است . پس از آن که اشکانیان علیه سلوکیان برخاستند ، اشک اول ( ارشاک ) در ضمن نبرد کشته شد ، ولی برادرش تیرداد به پیروزی رسید و شهری به نام داراگرد ، در پارتیای اصلی بنیاد گذارد . آپاوارتاکن ، که بعضی آن را پارتیای اصلی و شماری پارتیای ویژه نوشته اند، به ناحیه شمال پارت گفته می شود.
پیرنیا بر پایه نوشته های تاریخ و جغرافی نگاران پیشین ، پارت اصلی را کوهستان و دشت کردان در خراسان و اتک و به بیان دیگر بین بیابان مشهد و کویر خوارزم دانسته است .
بنابراین نواحی درگز ، بجنورد ، اسفراین ، قوچان ، شیروان و کلات در قلمرو پارت اصلی قرار داشته است . ایزیدورخاراکسی که در سده 3 پ . م می زیست ، محل شهر دارا را در شمال پارت تعیین کرده و به آن « آپاوارتانن » گفته اند .
ژوستن ( سده 2 پ . م ) محل این شهر را در دامنه کوه زاپاتنن و پلین ، دانشمند رومی ( سده 1 پ . م ) در دامنه کوه آپاوارتن دانسته اند . ژوستن ، آپاروارتن ، کوه ابیورد که در گذشته باورت / بااورت و سپس باورد می گفتند ، دانسته است .
دایرة المعارف اسلامی ، ابیورد را سرزمین نیاکان اشکانی و محل شهر دارا را در آن جا تعیین کرده است . بنابراین بایستی شهر « دارا » در دامنه کوههای درگز قرار داشته باشد .
از آن جا که به گفته پلوتارک و تائیدهارولد لمب ، نویسنده کتاب قدم به قدم با اسکندر ، دارا ، آخرین پادشاه هخامنشی در این ناحیه کشته شده است ، اشکانیان نام پایتخت نخستین خود را « داراگرد » نهاده اند . « گرد » در روزگار کهن ، به معنای شهر بوده ، واژگان سیاوش گرد ، پیروزگرد ، بروگرد ( بروجرد ) ، بیژن گرد ، خسروگرد و… بیانگر نام سازنده و شهر است و داراگرد یعنی شهر دارا نیز روی همین معنا پدید آمده است .
در روزگار ساسانیان تغییرات زیادی در حد و حدود شهرهای این منطقه صورت می گیرد و ابیورد که شامل منطقه وسیعی بوده و تا دامنه کوههای درگز گسترده بوده است ، مرکزیت پیدا می کند .
حاکم ابیورد را « بهمنه » می نامیدند که به صلح تسلیم مسلمانان شد . پس از تسلط اعراب این سرزمین یکی از پایگاههای مهم مسلمانان قرار گرفت .
بعضی از محققان این چنین اظهار نظر کرده اند که در قلعه داراگرد که در زمان ساسانیان مرکز روحانیون زرتشتی و دارای ضرابخانه بوده است ، در اواخر قرن اول هجری قمری سکه ضرب شده است .
حدود منطقه ابیورد در این زمان از سرخس تا نسا گسترده بوده است . این سرزمین که در انتهای دشت قراقوم بر سر راه قبایل مختلف مهاجم دشتهای داخلی آسیا در ابتدای اولین خطه جلگه های حاصلخیز خراسان . . .
... [مشاهده متن کامل]
اطلاعات جغرافیایی شهرستان درگز
شهرستان درگز از جمله شهرستانهای شمال استان خراسان است که بین29. 58 تا37. 59طول جغرافیایی و 43. 37تا 55. 36عرض جغرافیایی واقع شده است .
از شمال به جمهوری ترکمنستان و از شرق به شهرستان مشهد ، از جنوب به شهرستانهای چناران و قوچان و از مغرب به شهرستان قوچان محدود است .
وسعت آن 4194 کیلومتر مربع معادل 4/1 درصد مساحت کل استان است . درگز در فاصله 123 کیلومتری شهر قوچان و 258 کیلومتری شهر مشهد قرار گرفته است . ارتفاع آن از سطح دریا 480 متر می باشد .
این شهرستان با جمهوری ترکمنستان حدود 25/155 کیلومتر مرز مشترک دارد . شهرستان درگز عمدتاً کوهستانی می باشد و فقط دشت درگز در میان رشته کوههای هزار مسجد پست و هموار است . دو رودخانه دائمی به نامهای درونگرو حاتم قلعه ( زنگلانلو ) با آبی هر کدام حدود 800 لیتر در ثانیه و دو رودخانه فصلی به نامهای کال شور صداقت و گرنی در آن جریان دارند .
در کتابها و منابع و اسناد تاریخی از درگز با نامهای داراگرد – نیسایا ( نساء ) آپاوارتاکی ابیورد و نساباورد و نسادرون و ابیورد و خاوران یاد شده است .
درگز از سال 1329 در تقسیمات کشوری شهرستان شده است .
شهرستان درگز دارای چهار بخش ( مرکزی ، چاپشلو ، نوخندان و لطف آباد ) شش دهستان ( تکاب ، قره باشلو ، میانکوه ، دیباج ، درونگر و شهرستانه ) 4 شهر می باشد .
اطلاعات جمعیتی شهرستان درگز
کل جمعیت شهرستان درگز 79436 نفر می باشد . که از این تعداد جمعیت45209 نفر شهری و 34227روستایی می باشند
میزان موالید خام این شهرستان 7/15درهزار و میزان مرگ خام آن 8درهزار است که میزان رشد طبیعی جمعیت این شهرستان 0. 7 درصد است .
میزان تراکم نسبی یا نفر در کیلومترمربع شهرستان 18. 9می باشد.
از کل جمعیت شهرستان 1. 5درصد را جمعیت زیر یک سال و 6. 8درصد را جمعیت بالای 65 سال، تشکیل میدهند.
جغرافیای تاریخی و پیشینه شهرستان درگز
شهر و ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد ، نسیایا ، آپاوارتاکن ، باورد ، ابیورد ، اتک ، نسایا ، نسا ، درون ، خاوران و دریجز نامیده می شده است .
ناحیه درگز در گذشته یکی از نقاط مهم باستانی پارت و خراسان بود که به موجب قرارداد ننگین آخال 1261 هـ . ش / 1882 م ، کنارة آباد و تاریخی آن ، از تجن تا نزدیکی عشق آباد ، از ایران جدا شده و جزء ترکمنستان گردید .
درباره نامگذاری این شهرستان ، تا کنون داوری های گوناگونی داده شده است . شماری گفته اند چون در این ناحیه بیشه و درخت گز زیادی وجود داشته ، به « دره گز » سرشناس شده است ، که این نامگذاری درست نیست .
داوری درست تر ، از سده 3 پ . م ، یعنی زمان اشکانیان است . پس از آن که اشکانیان علیه سلوکیان برخاستند ، اشک اول ( ارشاک ) در ضمن نبرد کشته شد ، ولی برادرش تیرداد به پیروزی رسید و شهری به نام داراگرد ، در پارتیای اصلی بنیاد گذارد . آپاوارتاکن ، که بعضی آن را پارتیای اصلی و شماری پارتیای ویژه نوشته اند، به ناحیه شمال پارت گفته می شود.
پیرنیا بر پایه نوشته های تاریخ و جغرافی نگاران پیشین ، پارت اصلی را کوهستان و دشت کردان در خراسان و اتک و به بیان دیگر بین بیابان مشهد و کویر خوارزم دانسته است .
بنابراین نواحی درگز ، بجنورد ، اسفراین ، قوچان ، شیروان و کلات در قلمرو پارت اصلی قرار داشته است . ایزیدورخاراکسی که در سده 3 پ . م می زیست ، محل شهر دارا را در شمال پارت تعیین کرده و به آن « آپاوارتانن » گفته اند .
ژوستن ( سده 2 پ . م ) محل این شهر را در دامنه کوه زاپاتنن و پلین ، دانشمند رومی ( سده 1 پ . م ) در دامنه کوه آپاوارتن دانسته اند . ژوستن ، آپاروارتن ، کوه ابیورد که در گذشته باورت / بااورت و سپس باورد می گفتند ، دانسته است .
دایرة المعارف اسلامی ، ابیورد را سرزمین نیاکان اشکانی و محل شهر دارا را در آن جا تعیین کرده است . بنابراین بایستی شهر « دارا » در دامنه کوههای درگز قرار داشته باشد .
از آن جا که به گفته پلوتارک و تائیدهارولد لمب ، نویسنده کتاب قدم به قدم با اسکندر ، دارا ، آخرین پادشاه هخامنشی در این ناحیه کشته شده است ، اشکانیان نام پایتخت نخستین خود را « داراگرد » نهاده اند . « گرد » در روزگار کهن ، به معنای شهر بوده ، واژگان سیاوش گرد ، پیروزگرد ، بروگرد ( بروجرد ) ، بیژن گرد ، خسروگرد و… بیانگر نام سازنده و شهر است و داراگرد یعنی شهر دارا نیز روی همین معنا پدید آمده است .
در روزگار ساسانیان تغییرات زیادی در حد و حدود شهرهای این منطقه صورت می گیرد و ابیورد که شامل منطقه وسیعی بوده و تا دامنه کوههای درگز گسترده بوده است ، مرکزیت پیدا می کند .
حاکم ابیورد را « بهمنه » می نامیدند که به صلح تسلیم مسلمانان شد . پس از تسلط اعراب این سرزمین یکی از پایگاههای مهم مسلمانان قرار گرفت .
بعضی از محققان این چنین اظهار نظر کرده اند که در قلعه داراگرد که در زمان ساسانیان مرکز روحانیون زرتشتی و دارای ضرابخانه بوده است ، در اواخر قرن اول هجری قمری سکه ضرب شده است .
حدود منطقه ابیورد در این زمان از سرخس تا نسا گسترده بوده است . این سرزمین که در انتهای دشت قراقوم بر سر راه قبایل مختلف مهاجم دشتهای داخلی آسیا در ابتدای اولین خطه جلگه های حاصلخیز خراسان . . .