دِرَفشِ شَهباز یا درفش شهباز طلایی، که به درفش کوروش بزرگ نیز نامور است، درفش اصلی شاهنشاهی هخامنشی بود.
برپایه منابع، درفش اصلی هخامنشیان مزین به پرنده ای زرین به نام شهباز بوده است. ریچارد فرانسیس برتون، خاورشناس اهل بریتانیا، منبع الهام شهباز را گونه ای پرنده شکاری نامور به طرلان می دانست. برخی اما یک پرنده دیگر با نام عقاب شاهی را الگوی ساخت شهباز دانسته اند.
... [مشاهده متن کامل]
گزنفون، مورخ یونانی، درفش پادشاهی اردشیر دوم هخامنشی در نبرد کوناکسا را اینگونه توصیف می کند:
درفش پادشاهی شاهین شهپر گشوده بود، از زر ساخته شده بود و بر نیزه ای برافراشته بود.
همین نویسنده در کوروش نامه، کتاب هفتم، بخش یکم، این درفش را به کوروش بزرگ منسوب دانسته و می نویسد:
درفش کوروش شاهینی بود زرین با بال های گشاده که بر نیزه بلندی برافراشته بود. درفش پادشاهان ایران هنوز هم بدین گونه است.
به گفته هرودوت، هر لشکر از ارتش هخامنشی، دارای درفش ویژه خود بود. یکی از این درفش ها، پلاکی مربع شکل است که نقش آن بر روی یک گلدان یونانی، نامور به «جام دوریس»، که امروزه در موزه لوور نگهداری می شود، به تصویر کشیده شده است. طرح مشابه از یک دیسک برنزی اورارتویی از آلتین تپه نیز شناخته شده است. تابلوهای مربع شکل مشابه بر روی میله هایی از شش نقش برجسته تخت جمشید هم شناسایی شده است.
نقاشی موزائیکی نبرد ایسوس، واقع در پمپئی، که در اصل یک تقلید رومی از یک نقش یونانی مشابه مربوط به تاریخ ۳۲۰ پیش از میلاد است، درفش پادشاهی ایرانیان را به نمایش می گذارد. این درفش به صورت یک پلاک مستطیلی، احتمالاً با بدنه بنفش، حاشیه سرخ و نقاطی به رنگ زرد تصویر شده است. از پرنده زرین مرکز درفش اثر چندانی باقی نیست. روی سر پرنده، زائده ای کاکل مانند باقی مانده، ازاین رو برخی آن را خروس تعبیر کرده اند. دیگران اما با توجه به تأثیرپذیر هنر مصر باستان بر هخامنشیان، این زائده را باقی مانده قرص خورشیدی می دانند که بالای سر پرنده قرارداشته و به همین جهت این پرنده را شاهین یا عقاب دانسته اند. هخامنشیان، شاهین را نشانه اقتدار و مظهر جلال خود می دانستند. آلیان، مورخ رومی نیز خاندان هخامنشی را پرورش یافته عقاب می دانست.
ابوریحان بیرونی درکتاب «التفهیم» می گوید:
برپایه منابع، درفش اصلی هخامنشیان مزین به پرنده ای زرین به نام شهباز بوده است. ریچارد فرانسیس برتون، خاورشناس اهل بریتانیا، منبع الهام شهباز را گونه ای پرنده شکاری نامور به طرلان می دانست. برخی اما یک پرنده دیگر با نام عقاب شاهی را الگوی ساخت شهباز دانسته اند.
... [مشاهده متن کامل]
گزنفون، مورخ یونانی، درفش پادشاهی اردشیر دوم هخامنشی در نبرد کوناکسا را اینگونه توصیف می کند:
درفش پادشاهی شاهین شهپر گشوده بود، از زر ساخته شده بود و بر نیزه ای برافراشته بود.
همین نویسنده در کوروش نامه، کتاب هفتم، بخش یکم، این درفش را به کوروش بزرگ منسوب دانسته و می نویسد:
درفش کوروش شاهینی بود زرین با بال های گشاده که بر نیزه بلندی برافراشته بود. درفش پادشاهان ایران هنوز هم بدین گونه است.
به گفته هرودوت، هر لشکر از ارتش هخامنشی، دارای درفش ویژه خود بود. یکی از این درفش ها، پلاکی مربع شکل است که نقش آن بر روی یک گلدان یونانی، نامور به «جام دوریس»، که امروزه در موزه لوور نگهداری می شود، به تصویر کشیده شده است. طرح مشابه از یک دیسک برنزی اورارتویی از آلتین تپه نیز شناخته شده است. تابلوهای مربع شکل مشابه بر روی میله هایی از شش نقش برجسته تخت جمشید هم شناسایی شده است.
نقاشی موزائیکی نبرد ایسوس، واقع در پمپئی، که در اصل یک تقلید رومی از یک نقش یونانی مشابه مربوط به تاریخ ۳۲۰ پیش از میلاد است، درفش پادشاهی ایرانیان را به نمایش می گذارد. این درفش به صورت یک پلاک مستطیلی، احتمالاً با بدنه بنفش، حاشیه سرخ و نقاطی به رنگ زرد تصویر شده است. از پرنده زرین مرکز درفش اثر چندانی باقی نیست. روی سر پرنده، زائده ای کاکل مانند باقی مانده، ازاین رو برخی آن را خروس تعبیر کرده اند. دیگران اما با توجه به تأثیرپذیر هنر مصر باستان بر هخامنشیان، این زائده را باقی مانده قرص خورشیدی می دانند که بالای سر پرنده قرارداشته و به همین جهت این پرنده را شاهین یا عقاب دانسته اند. هخامنشیان، شاهین را نشانه اقتدار و مظهر جلال خود می دانستند. آلیان، مورخ رومی نیز خاندان هخامنشی را پرورش یافته عقاب می دانست.
ابوریحان بیرونی درکتاب «التفهیم» می گوید:
