درزی

🔹 واژه ی �درزی�
✅ ریشه:
واژه ی درزی از فارسی میانه ( پهلوی ) آمده و از ریشه ی darez به معنای دوختن یا بستن گرفته شده است.
در اوستایی: dar�z به معنای �بستن� آمده است. این ریشه با ریشه ی هندواروپایی *der به معنی بستن، دراز کردن ارتباط دارد.
در فارسی میانه شکل هایی مانند darzīdār یا darzgar برای دوزنده آمده است.
به گفتهٔ دکتر حسن انوری و لغت نامه دهخدا، �درزی� یکی از واژه های فارسی اصیل است و به معنی �دوزنده� و �لباس دوز� آمده.
منابع:
لغت نامه دهخدا
فرهنگ بزرگ سخن ( انوری )
واژه نامه دکتر معین
دانشنامه ایرانیکا ( Iranica )
Comparative Indo - European Linguistics – Beekes
✅ پس: برخلاف ادعا، �درزی� نه تنها واژه ای ترکی نیست، بلکه ریشه ی آن به زبان های کهن ایرانی ( اوستایی و پهلوی ) برمی گردد.
- - -
🔹 واژه ی �سوزن�
✅ ریشه:
سوزن واژه ای اصیل فارسی است، و از ریشهٔ اوستایی و فارسی میانه می آید:
اوستایی: sužana = وسیله ای برای سوراخ کردن
فارسی میانه: sūzanak
واژه ی سوزن با فعل �سوزاندن� همریشه نیست، اما با فعل �سُفتن� ( سوراخ کردن ) و �سفتن� ( دوختن ) مرتبط است.
منابع:
لغت نامه دهخدا
واژه نامه دکتر معین
The Etymological Dictionary of Persian – H. Haim
✅ پس: �سوزن� برخلاف گمان رایج، ترکی نیست و ریشه ای کهن و ایرانی دارد.
- - -
🔹 واژه ی �سنجاق�
✅ ریشه:
واژه ی �سنجاق� از زبان ترکی وارد فارسی شده است و وام واژه است.
در ترکی عثمانی و ترکی آذری: sancağ به معنای پین یا گیره
در ترکی مدرن: �engelli iğne = سنجاق قفلی
✅ نتیجه: این واژه ترکی است و بومی فارسی نیست، اما به واسطهٔ وام گیری وارد زبان فارسی شده.
- - -
🔹 واژه ی �جوالدوز�
✅ ریشه:
جوالدوز از دو بخش جوال دوز ساخته شده:
• جُوال:
این واژه از ریشه ی پهلوی گرفته شده و به صورت های guvāl یا guvāl آمده است. در فارسی میانه به صورت هایی چون gōbāl یا gōwāl نیز دیده می شود.
معنای آن �کیسه ی بزرگ� یا �گونی� بوده است که معمولاً از پشم، نخ، یا الیاف دیگر بافته می شده و برای نگهداری یا حمل کالا، آرد، یا غلات به کار می رفته است.
دوز: از فعل فارسی دوختن
به معنای �سوزنی که برای دوختن کیسه یا پارچه ضخیم به کار می رود�
✅ ترکیب عربی - فارسی است، نه ترکی
- - -
🔹 واژه ی �خیاط�
کاملاً عربی است. ریشه از خَیْط = نخ، و خَاطَ = دوختن
در فارسی رسمی و دینی استفاده شده، ولی بومی فارسی نیست
- - -
🔹 جمع بندی
واژه ریشه توضیح کوتاه
درزی فارسی کهن ( اوستایی/پهلوی ) از ریشه ی �بستن/دوختن�
سوزن فارسی اصیل از فارسی میانه و اوستایی
سنجاق ترکی وام واژه از ترکی عثمانی
جوالدوز پهلوی اوستایی جوال ( فارسی ) دوز ( فارسی )
خیاط عربی از ریشه ی �خَیْط�
- - -
✅ پاسخ نهایی به ادعای شما:
اینکه گفته شود واژه ی �درزی� یا �سوزن� ترکی هستند نادرست است و این دو واژه ریشه در زبان های ایرانی کهن ( اوستایی و پهلوی ) دارند.
تنها �سنجاق� ترکی است.
�خیاط� عربی است.
�جوالدوز� ترکیب پهلوی و اوستایی است.

شمارگان هجا 2
منبع لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی عمید
فرهنگ فارسی معین
فرهنگ فارسی هوشیار
واژگان مترادف و متضاد
منبع عکس. فرهنگ فارسی یا فرهنگ عمید

دلیوان = کوچک تر از جوالدوز، همین واژه در لَکی" دلیان" گویند
�به "جوالدوز " در هر سه گویش؛ با اندکی تغییر "گونوژ"� گویند که در کُردی خراسان برخی مناطق برای جوالدوز� واژهء " سوژن "� را بکار می برند.
رضا ضحاکی راحت. مدرس و دبیر تاریخ