درخت لوز

درخت لوز، گارُم زَنگی، لوزهندی، بادام هندی، بیدام ( نام علمی: Terminalia catappa ) [ ۱] نام درختی گرمسیری و میوه دار است که در استان های ساحلی جنوب ایران هم چون استان های هرمزگان، بلوچستان و بوشهر و بیشتر جزایر ایران همچون کیش می روید. این درخت بومی جنوب آسیا ( هند، بنگلادش و … ) تا گینه نو و شمال استرالیا است.
لوز واژه ای عربی به معنای بادام است. در مناطق رویش معمولاً این درخت را بادام ( نوعی بادام ) نامگذاری کرده اند. نام انگلیسی آن بادام گرمسیری ( Tropical Almond ) است. این نامگذاری به خاطر شباهت ظاهری میوه این گیاه با بادام و نیز مغز خوردنی آن است که از نظر شکل و مزه شبیه به مغز بادام می باشد. گفتنی است نام این درخت در زبان تلوگو ( سومین زبان بزرگ هند ) بادام چتو ( Badam chettu ) و در زبان فرانسوی بادامیر ( Badamier ) است که هر دو برگرفته از زبان فارسی است.
این درخت تا ۳۵ متر رشد می کند ( در جنوب ایران معمولاً بین ۵ تا ۸ متر دیده می شود ) ویژگی ظاهری آن ایجاد طبقات مدور از شاخ و برگ است.
شاخه های این درخت در فاصله های معینی از طول تنه به صورت افقی در همه جهات رشد می کنند و یک طبقه از تاج درخت را تشکیل می دهند. این ویژگی نمایی شبیه به چتر چند طبقه به درخت می دهد.
در همه کشورهای محل رویش به خاطر زیبایی و سایه دار بودن به عنوان درخت زینتی در مناطق شهری کاشته می شود. چوب لوز سرخرنگ، محکم و در مقابل آب بسیار بادوام است. برگ های این درخت پهن و بزرگ است و در فصل پاییز به رنگ های پاییزی درآمده و می ریزند. این درخت در اواخر تابستان تا اوایل پاییز ثمر می دهد.
میوه این درخت لوزی شکل و تقریباً بزرگ است ( ۵ تا ۷ سانتیمتر درازا و ۵/۳ تا ۵ سانتیمتر پهنا ) . میوه لوز نخست سبزرنگ و کال است، سپس به رنگ قرمز مایل به قهوه ای در می آید. بخش خوردنی آن نرم، شیرین و کمی ترش ( اسیدی ) است، هسته بزرگ لیف پوشیده ای هم دارد که دارای مغز خوردنی است. مغز این میوه ارزش خوراکی فراوانی دارد و دارای انواع مواد معدنی، ویتامین، کربوهیدرات و ۱۶ درصد روغن است. [ ۲]
در کشورهای گوناگون از برگ ها و پوست درخت لوز به شکل گسترده ای در پزشکی سنتی بهره می برند. در تایوان برگ های افتاده درخت را در درمان بیماری های جگر مؤثر می دانند و در سورینام برای درمان اسهال و اسهال خونی، برگ های لوز را مانند چای دم می کنند و می خورند.