درخت ـ گاهشناسی (dendrochronology)
(یا: سن یابی از طریق حلقه های آوندی درخت) تجزیه و تحلیل حلقه های سالیانۀ درختان برای مشخص کردن زمان رویداد های گذشته با تعیین سن چوب. حلقه های سالیانه، که دراثر دگرگونی های حاصل در یاخته های آب رسانی تشکیل می شوند و گیاه آن ها را در فصل های مختلف سال تولید می کند، همچنین وسیله ای برای تثبیت شرایط اقلیمی گذشته در ناحیه ای معیّن اند. با واردکردن یک لولۀ باریک فلزی در ساقۀ درخت برای برداشتن مغزه ای که از پوست تا مرکز درخت گسترده است نمونه هایی از چوب به دست می آید. نمونه های برگرفته از چوب های موجود در مکان های باستانی را می توان با یک مغزۀ اصلی موجود در پروندۀ مربوط به آن ناحیه یا با گرفتن مغزه هایی از درختانِ زندۀ قدیمی مقایسه کرد؛ سال قطع شدن درختان را با مشخص کردن نقطه ای که حلقه های دو نمونه در آن بر یکدیگر منطبق می شوند و با شمارش معکوس از زمان حال تعیین می کنند. میزان رطوبت بر رشد مؤثر است؛ در سال های خشک، حلقه های سالیانه باریک اند و در سال های مرطوب قطور، اگرچه رشد حلقه در اروپا بیشتر تحت تأثیر تغییر دما و برگ زدایی حشره ها قرار دارد. در امریکای شمالی، دامنۀ پژوهش ها فوق العاده گسترده اند و بسیاری از انواع چوب ها ـ ازجمله سکویا، سرو کوهی، و برنجاسب (یا درمنه) ـ را دربر می گیرند. توالی حلقه های درختان مربوط به بیش از ۸هزار سال قبل، با استفاده از مغزهای برگرفته از میوۀ مخروطیِ زبرِ کاجِ «کوهستان سفید» کالیفرنیا، که مدتی بیش از ۴هزار سال در آن ناحیه عمر می کنند، در بخش جنوب غربی امریکا و بخش شمالی مکزیک به دست آمده است. خشکی هوای بخش جنوب غربی امریکا موجب شده است که چوب ها در مکان های باستانی محفوظ بمانند. در منطقه های معتدل مرطوب، چوب معمولاً چنان جذب خاصیت اسیدی (یا ترشاییِ) خاک می شود که از این شیوه نمی توان در آن جا استفاده کرد. درخت گاه شناسی را داگلاس در ۱۹۳۵ بنیاد نهاد؛ در آن زمان دریافت که حلقه های رشد سالیانه در چوبِ مناطق نیمه خشکِ آریزونا و نیومکزیکو مدارک دقیقی برای ثبت تغییرات اقلیمی گذشته به شمار می آیند. تنوّع و تفاوت پهنای حلقه های موجود در تیرهای ساختمانی نوعی کاج در نخستین محل باستانی که بررسی شد ـ یعنی پوئبلو بونیتو ـ کاملاً مشخص بود و در بسیاری از محل های باستانی دیگرِ ماقبل تاریخ در آن ناحیه نیز یافت می شد؛ بنابراین ایجاد پیوند متقابل میان مراحل ساختمان سازی، هم زمان امکان پذیر بود. در اروپا، برای تهیۀ وسیلۀ گاه شماری در جهت عکس تا قرن ۹م در ناحیۀ اسپسارت و تا قرن ۱۴م در ناحیۀ اشلِسویگ از سفید مازوی آلمانی استفاده شده است. سنِّ کشتیِ بازرگانی برِمِر کوگه از روی الوارهایش، که از وِزِربرگلانت در جنوب به سوی بندر برِمِن در آب شناور بودند، تعیین شده است. این کشتی کاملاً مجهز بود تا آن که در ۱۳۸۰م طناب ها و لنگر هایش پاره شدند و به زیر آب فرو رفت. برای تعیین سن تابلوهای تخته نگاره اثر روبنس، هنرمند فلاندری، از درخت بلوط ناحیۀ آنتوِرپ استفاده شده است. برای تعیین سن محل هایی در تیرولِ اتریش، با قدمتی ۱۰۰۰ ساله، از چوب نرم نرّاد سفید نیز استفاده شده است.
(یا: سن یابی از طریق حلقه های آوندی درخت) تجزیه و تحلیل حلقه های سالیانۀ درختان برای مشخص کردن زمان رویداد های گذشته با تعیین سن چوب. حلقه های سالیانه، که دراثر دگرگونی های حاصل در یاخته های آب رسانی تشکیل می شوند و گیاه آن ها را در فصل های مختلف سال تولید می کند، همچنین وسیله ای برای تثبیت شرایط اقلیمی گذشته در ناحیه ای معیّن اند. با واردکردن یک لولۀ باریک فلزی در ساقۀ درخت برای برداشتن مغزه ای که از پوست تا مرکز درخت گسترده است نمونه هایی از چوب به دست می آید. نمونه های برگرفته از چوب های موجود در مکان های باستانی را می توان با یک مغزۀ اصلی موجود در پروندۀ مربوط به آن ناحیه یا با گرفتن مغزه هایی از درختانِ زندۀ قدیمی مقایسه کرد؛ سال قطع شدن درختان را با مشخص کردن نقطه ای که حلقه های دو نمونه در آن بر یکدیگر منطبق می شوند و با شمارش معکوس از زمان حال تعیین می کنند. میزان رطوبت بر رشد مؤثر است؛ در سال های خشک، حلقه های سالیانه باریک اند و در سال های مرطوب قطور، اگرچه رشد حلقه در اروپا بیشتر تحت تأثیر تغییر دما و برگ زدایی حشره ها قرار دارد. در امریکای شمالی، دامنۀ پژوهش ها فوق العاده گسترده اند و بسیاری از انواع چوب ها ـ ازجمله سکویا، سرو کوهی، و برنجاسب (یا درمنه) ـ را دربر می گیرند. توالی حلقه های درختان مربوط به بیش از ۸هزار سال قبل، با استفاده از مغزهای برگرفته از میوۀ مخروطیِ زبرِ کاجِ «کوهستان سفید» کالیفرنیا، که مدتی بیش از ۴هزار سال در آن ناحیه عمر می کنند، در بخش جنوب غربی امریکا و بخش شمالی مکزیک به دست آمده است. خشکی هوای بخش جنوب غربی امریکا موجب شده است که چوب ها در مکان های باستانی محفوظ بمانند. در منطقه های معتدل مرطوب، چوب معمولاً چنان جذب خاصیت اسیدی (یا ترشاییِ) خاک می شود که از این شیوه نمی توان در آن جا استفاده کرد. درخت گاه شناسی را داگلاس در ۱۹۳۵ بنیاد نهاد؛ در آن زمان دریافت که حلقه های رشد سالیانه در چوبِ مناطق نیمه خشکِ آریزونا و نیومکزیکو مدارک دقیقی برای ثبت تغییرات اقلیمی گذشته به شمار می آیند. تنوّع و تفاوت پهنای حلقه های موجود در تیرهای ساختمانی نوعی کاج در نخستین محل باستانی که بررسی شد ـ یعنی پوئبلو بونیتو ـ کاملاً مشخص بود و در بسیاری از محل های باستانی دیگرِ ماقبل تاریخ در آن ناحیه نیز یافت می شد؛ بنابراین ایجاد پیوند متقابل میان مراحل ساختمان سازی، هم زمان امکان پذیر بود. در اروپا، برای تهیۀ وسیلۀ گاه شماری در جهت عکس تا قرن ۹م در ناحیۀ اسپسارت و تا قرن ۱۴م در ناحیۀ اشلِسویگ از سفید مازوی آلمانی استفاده شده است. سنِّ کشتیِ بازرگانی برِمِر کوگه از روی الوارهایش، که از وِزِربرگلانت در جنوب به سوی بندر برِمِن در آب شناور بودند، تعیین شده است. این کشتی کاملاً مجهز بود تا آن که در ۱۳۸۰م طناب ها و لنگر هایش پاره شدند و به زیر آب فرو رفت. برای تعیین سن تابلوهای تخته نگاره اثر روبنس، هنرمند فلاندری، از درخت بلوط ناحیۀ آنتوِرپ استفاده شده است. برای تعیین سن محل هایی در تیرولِ اتریش، با قدمتی ۱۰۰۰ ساله، از چوب نرم نرّاد سفید نیز استفاده شده است.
wikijoo: درخت_ـ_گاهشناسی