[ویکی نور] دراسات فی التفسیر الموضوعی للقصص القرآنی. دراسات فی التفسیر الموضوعی للقصص القرآنی تألیف احمد جمال عمری از جمله آثار در موضوع علوم قرآنی است که به تفسیر موضوعی قصه های قرآنی پرداخته است.
کتاب مشتمل بر مقدمه، تمهید، 14 فصل و یک خاتمه است. نویسنده در مقدمه منابع مورد استفاده اش را به سه گروه دینی، تاریخی، لغوی و ادبی تقسیم کرده است؛ منابع دینی مانند قرآن، تورات و انجیل، صحاح سته و تفاسیر اهل سنت؛ منابع تاریخی مانند سیره ابن هشام، تاریخ طبری و تاریخ یعقوبی؛ و گروه آخر منابع مانند معاجم لغوی و منابع ادبی چون دراسات قرآنیة محمد قطب.
قصص قرآنی، خبرهای غیبی بین پیامبران و امت هایشان و فرمان بری و نافرمانی آن ها را برای ما روایت می کند. همچنین عاقبت تکذیب کنندگان را نقل و خطاهای تاریخ را تصحیح می کند یا مطالبی را با نهایت دقت و تفصیلی شگفت بر آن می افزاید. همچنین مطالبی از احوال گذشتگان بر ما حکایت می کند که پند و عبرت برای مردم عصر حاضر و بعدهاست.
قصص انبیا مانند قصه نوح در قرآن بارها به اطناب و ایجاز تکرار شده است. همچنین قصه ابراهیم و موسی و عیسی بارها تکرار شده است. در نظر اول چنین به نظر می رسد که تکرار کلام است. وجه بلاغت در تکرار داستان انبیا چیست؟ قرآن کتاب داستان نیست و مانند اخبار داستانی نیست که حوادث خیالی یا واقعی را نقل کند. قصص قرآنی، داستان هایی برای امور واقعی است که قالبی برای پندآموزی و بیان جایگاه گمراهان و منزلت هدایت شده ها و عاقبت آن هاست. پس این داستان ها برای عبرت گرفتن از حقیقت هاست نه این که تنها شنیده و خوانده شود.
نویسنده در بیان شیوه کتاب خاطرنشان می کند که هدف از مطالعه قصص قرآنی ذکر همه جزئیات و عناصر آن نیست؛ بلکه هدف تمرکز بر یک حادثه یا واقعه در زندگی یکی از پیامبران یا انبیاست. پس هدف، مطالعه تمام جزئیات زندگی پیامبران نیست بلکه مطالعه موضوع معینی است؛ به عنوان مثال به هنگام مطالعه داستان آدم(ع) تمرکز بر مسئله جانشینی و اسباب و انگیزه هایی است که به آن انجامید و بررسی حکمت الهی که به خاطر آن خداوند آدم(ع) را خلق کرد و او را جانشین خود در زمین قرار داد.
نویسنده در بخشی از تمهید کتاب به تبیین شیوه تفسیر موضوعی پرداخته و راه هایی که باید به ترتیب پیمود را ذکر کرده است؛ از جمله این که باید ابتدا ماده علمی موضوعش که عبارت است از آیات قرآنی است جمع کند و در این راه از منابعی که به گردآوری آیات توجه کرده و یا آیات مشابه را ذیل حروف الفبا گردآورده اند، کمک بگیرد. دوم آیات و احادیث صحیح مرتبط با آن ها را به ترتیب نزول سامان دهد. دیگر این که التزام به شروط بحث علمی داشته باشد.
کتاب مشتمل بر مقدمه، تمهید، 14 فصل و یک خاتمه است. نویسنده در مقدمه منابع مورد استفاده اش را به سه گروه دینی، تاریخی، لغوی و ادبی تقسیم کرده است؛ منابع دینی مانند قرآن، تورات و انجیل، صحاح سته و تفاسیر اهل سنت؛ منابع تاریخی مانند سیره ابن هشام، تاریخ طبری و تاریخ یعقوبی؛ و گروه آخر منابع مانند معاجم لغوی و منابع ادبی چون دراسات قرآنیة محمد قطب.
قصص قرآنی، خبرهای غیبی بین پیامبران و امت هایشان و فرمان بری و نافرمانی آن ها را برای ما روایت می کند. همچنین عاقبت تکذیب کنندگان را نقل و خطاهای تاریخ را تصحیح می کند یا مطالبی را با نهایت دقت و تفصیلی شگفت بر آن می افزاید. همچنین مطالبی از احوال گذشتگان بر ما حکایت می کند که پند و عبرت برای مردم عصر حاضر و بعدهاست.
قصص انبیا مانند قصه نوح در قرآن بارها به اطناب و ایجاز تکرار شده است. همچنین قصه ابراهیم و موسی و عیسی بارها تکرار شده است. در نظر اول چنین به نظر می رسد که تکرار کلام است. وجه بلاغت در تکرار داستان انبیا چیست؟ قرآن کتاب داستان نیست و مانند اخبار داستانی نیست که حوادث خیالی یا واقعی را نقل کند. قصص قرآنی، داستان هایی برای امور واقعی است که قالبی برای پندآموزی و بیان جایگاه گمراهان و منزلت هدایت شده ها و عاقبت آن هاست. پس این داستان ها برای عبرت گرفتن از حقیقت هاست نه این که تنها شنیده و خوانده شود.
نویسنده در بیان شیوه کتاب خاطرنشان می کند که هدف از مطالعه قصص قرآنی ذکر همه جزئیات و عناصر آن نیست؛ بلکه هدف تمرکز بر یک حادثه یا واقعه در زندگی یکی از پیامبران یا انبیاست. پس هدف، مطالعه تمام جزئیات زندگی پیامبران نیست بلکه مطالعه موضوع معینی است؛ به عنوان مثال به هنگام مطالعه داستان آدم(ع) تمرکز بر مسئله جانشینی و اسباب و انگیزه هایی است که به آن انجامید و بررسی حکمت الهی که به خاطر آن خداوند آدم(ع) را خلق کرد و او را جانشین خود در زمین قرار داد.
نویسنده در بخشی از تمهید کتاب به تبیین شیوه تفسیر موضوعی پرداخته و راه هایی که باید به ترتیب پیمود را ذکر کرده است؛ از جمله این که باید ابتدا ماده علمی موضوعش که عبارت است از آیات قرآنی است جمع کند و در این راه از منابعی که به گردآوری آیات توجه کرده و یا آیات مشابه را ذیل حروف الفبا گردآورده اند، کمک بگیرد. دوم آیات و احادیث صحیح مرتبط با آن ها را به ترتیب نزول سامان دهد. دیگر این که التزام به شروط بحث علمی داشته باشد.
wikinoor: دراسات_فی_التفسیر_الموضوعی_للقصص_القرآنی