در الان

درِ اَلان که در زبان های گوناگون دریال نامیده می شود تنگه ای است در قفقاز در مرز روسیه و گرجستان. در الان در مرکز رشته کوه های قفقاز و در شمال تفلیس جای دارد. این تنگه که در آثار کلاسیک غربی به «دروازهٔ کاسپی» معروف است در شرق کوه کازبک و در جنوب شهر ولادی کاوکاز واقع شده و رود تـِـرِک از میان آن می گذرد. تنگه درالان نیزاحتمال داده شده که همان سدی که ذوالقرنین در برابر قوم یاجوج و ماجوج ساخت در این مکان بوده است.
درِ الان در سنگ نبشته شاپور یکم ( که فقط بخش پارتی آن خواناست ) با حروف «ترعا الانن» و در کتیبهٔ کرتیر «ببا الان» کنده شده است. دو لفظ آرامی «ترعا» و «ببا» به معنی دروازه است و در هزوارش پهلوی «در» خوانده می شود.
در الان در زبان آسی Дайраны ком ( داریانی کُم ) ، در روسی Дарьяльское ущелье ( دایرالسکوئه اوشِله ) و در گرجی დარიალის ხეობა ( داریه لیس خِئوبا ) نامیده می شود.
نام دریال دگرگون شده همان نام فارسی این محل یعنی «دَرِ الان» است. [ ۱] که معنای آن «دروازه الان ها» است. الان ها قومی ایرانی تبار بودند که در بخش هایی از قفقاز و شمال قفقاز زندگی می کردند.
به صورت تاریخی این تنگه تنها راه زمینی قفقاز بوده است؛ و بسیار مستحکم بوده است و در ساخت ان بیش از ۴۶۳سال قبل از میلاد مسیح در ساخت ان از مس و آهن استفاد شد. بقایای دیوارهای تاریخی در آن هنوز قابل مشاهده است. پیش از ساخت جادهٔ نظامی قفقاز در سدهٔ نوزدهم، این گذرگاه به سخت گذر بودن شهره بود و سپاهیان را دمی از بیم شبیخون دشمن در کمین نشسته، آسوده نمی گذاشت. از این گذشته استحکاماتی که در هر دو جانب تنگهٔ در الان ساخته شده بود، کار عبور را دشوارتر می کرد. [ ۲]
قباد یکم، شاهنشاه ایران در آلبانیای قفقاز چندین شهر ساخت و سدی آجری نیز میان شیروان و دروازه الان ها ( در الان ) برپا کرد. پسر او خسرو انوشیروان، هر دو شهر راهبردی منطقه یعنی دربند و دژ در الان را بنا کرد تا امنیت راه های منطقه را تأمین کند. [ ۳]
در شاهنامه فردوسی در مورد بازسازی این منطقه از سوی خسرو انوشیروان آمده است:
و در ادامه شعر آمده است: