دده

ایا نمینگرید که دده هم به مرد گفته شده هم به زن ؟
داده هنوز میان عربهای عراقی نیز مانده و ترانه ناماوری دارند به نام داده ام بخت خواهر خوشبختم
در فارس انشان ( کهکیلویه و بوشهر و هرمزگان و و استان فارس کنونی و بخشی از یزد و بختیاری و خوزستان ) و کرمان و بختیاری به خواهر دده گویند در لارستان برخی مردم به خواهر بزرگ گویند
دده و دادا و لالا و دای و دایه و هرچه زین دست است همه پاژنام در بزرگداشت است
دایه = پرورنده چه مرد و چه زن چه مادر و چه برادر مادر و چه خویش و چه بیگانه
- -
-
- -
دینوری گوید پارسیان مادر را دایه گویند و آن مَرغ که بهرام گور دران فروشده بود مادر بهرام بسیار بکاویدتا مگر کالبد پسر یابد و نیافت ازیرا ان مَرغ را مرج دای گویند که به پارسی دای مادر است
- - - -
-
-
بهترین چم دایگانی ، پروراندن است و ان را از این سروده فردوسی میتوان خواند
چنین تا برآمد برین روزگار
تهمتن بیامد بر شهریار
چنین گفت کاین کودک شیرفش
مرا �پرورانید� باید به کش
چو دارندگان ترا مایه نیست
مر او را بگیتی چو من� دایه� نیست
سیاوش جهاندار پرمایه بود
ورا رستم زابلی دایه بود
ز زابلستان چند پرمایه بود
سیاووش را آن زمان دایه بود
همان کهتر و دایگان تو بود
به لشکر ز پرمایگان تو بود
( رستم که دایگان بهمن بود )
سوی دایگانم فرستد مگر
که منذر مرا به ز مام و پدر
( منذر دایگانی بهرام گور )
کنون با پرستنده و دایگان
از ایران بزرگان و پرمایگان
ز پرمایگان دایگانی گزین
که باشد ز کشور برو آفرین
فردوسی
ماه گفت دارندگی کنم خورشید گفت دایگی کنم
میبدی
مهد را آنجا فرود آوردند با بسیار زنان چون دایگان و ددگان. ( تاریخ بیهقی
جانشینی د و ل بهم بسیار در پهلوی رایج بود دیلمان و پشتونها و درهورامان و بسیاری جاها رواج داشته مانند سردار سللار - در فارس بلندای مردمان را دار گویند و دار را چه بسا که لار گویند و گاه دار گویند و گاه لار میگویند لار دراز - تیه کال لار بلند ترکه ای
ریشه دایه وداده را میتوان در واژه دار ( پروردن سرپرستی ) نیز دید
مرا بی پدر داشت بهرام گرد
دو ده سال زانگه که بابم بمرد.
بروم آنکه شاپور را داشتی
شب و روز تنهاش نگذاشتی.
فردوسی
یک واژه دگر نیز در خراسان و فارس کاربرد دارد از این ریشه است ان را یره میگویند بچم برادرم یارم

کنیز. مقابل کاکا یعنی عبد سیاه پوست . بنده ٔ سیاه مادینه . کنیز سیاه زرخرید. وصیفه . جاریه . داه . خطاب کنیزکان عموماً و کنیزی که طفلی را بزرگ کرده است خصوصاً. ( از لغت محلی شوشتر ) . || خواهر. ( لغت محلی شوشتر ) . || قلندر را نیز گویند. ( برهان ) ( لغت محلی شوشتر ) . صاحب آنندراج گوید: پیر مرشدرا دده گویند و آن را در اصل مشتق از دادا بود که به معنی خدمتکار پیر باشد و مخفف آن دده باشد مانند اشتقاق لله از لالا. ( از آنندراج ) . از راه اکرام و تعظیم درویشان را نیز گویند. ( شعوری ج 1 ص 426 ) . || در ترکی به معنی جد نیز هست . ( شعوری ج 1 ص 421 ) .
■■■معنی اصلی را در بیشتر بخوانید اوردن 🤣
اونم میگه دده پارسیه عجببببب😂😂

فیروز منصوری
نَشر هَزار کرمان
درگویش:
اَسکِستانی، کَجَلی، گیلوانی: دَدَه/ dada : پدر ( فاعلی، غیر فاعلی )
گنجینه ی گویش های ایرانی
( تاتی خلخال )
تالیف جهان پور سبز علی پور
فرهنگستان زبان و ادب فارسی