دخمه بان ؛ نگهبان دخمه دان
دَخْمه ؛ محل نگهداری دانه ها و غلات با ریخت دیگر آن تَخمه
مرتبط با کلمه ی تُخم و تُخمه
کلمه ی دخمه با کاربری محل نگهداری دانه ها و غلات در شعر فردوسی به وفور گفته شده است
... [مشاهده متن کامل]
چو پردخت از آن دخمه ارجمند
ز بیرون بزد دارهای بلند.
که این دخمه پر لاله باغ تو باد
کفن دشت شادی وراغ تو باد.
پر از نور ایزد ببد دخمه ها
وز آلودگی پاک شد تخمه ها.
دقیقی
گر بگویم شمه ای زان زخمه ها
جانها سر برزند از دخمه ها.
مولوی
هر که را رهبری کلاغ کند
بیگمان دل به دخمه داغ کند .
عنصری
از آنجایی که محل نگهداری دانه ها و غلات باید برای جلوگیری از فساد و جوانه زدن دانه ها در جای خشک و سرد و خنک باشد بر همین مبنا از این مکان استفاده های دیگری هم می شده است .