دخل

[ویکی الکتاب] معنی دَخَلَ: داخل شد
معنی خَلَائِفَ: جانشینان (خلائف جمع خلیفه است . و خلیفه بودن مردم در زمین در جمله "خلائف فی الارض"به این معنا است که هر لاحقی از ایشان جانشین سابق شود و سلطه و توانایی بر دخل و تصرف و انتفاع از زمین داشته باشد ، همان طور که سابقین بر این کار توانایی و تسلط داشتند ) ...
تکرار در قرآن: ۱۲۶(بار)
داخل شدن. ضدّ خروج. اگر گویند: چرا آن را ورود ترجمه نکردیم؟ گوئیم: ورود با دخول فرق دارد چنانکه در «ورد» خواهد آمد انشاءاللّه. و آن در زمان و مکان و اعمال به کار می‏رود نحو ، . و نحو ، ، و نیز گفته می‏شود: به سنّ شصت مثلا داخل شدم. و ماه یا سال فلان داخل شد. * دخول در این آیه و نظیر آن کنایه از مقاربت است. مدخل (به ضمّ میم و فتح خاء) مصدر است از باب افعال گفته می‏شود: «ادخله ادخلا و مدخلا» و نیز اسم مکان است به معنی محل دخول طبرسی رحمة اللّه در ذیل آیه 59 حج فرموده مصدر و اسم مکان بودن هر دو صحیح است و مدخل به فتح مصدر ثلاثی است و نیز اسم مکان از ثلاثی است. (اقرب). . مرخل و مخرج هر دو مصدراند یعنی خدایا مرا داخل کن دخول راست و خارج کن خروج راست و از جانب خویش مرا تسلط یاری دهنده عطا فرما. شاید مراد آن است که توفیق ده به هر کاری از روی صدق و راستی وارد شوم و به راستی و بهره خارج گردم. در آیه «اِنْ تَجْتَنِبوا کَبائرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِئاتِکُمْ وَ نُدْخِلَکُمْ مُدْخَلاً کَریماً» ظاهراً اسم مکان و مراد از آن شاید بهشت و شاید اعمّ باشد یعنی اگر از گناهان بزرگ که نهی شده‏اید اجتناب کنید شما را به جای محترم و دلپسندی داخل می‏کنیم. ادّخال از باب افتعال وارد شدن به زور و تلاش است (راغب) یعنی: اگر پناهگاهی با غارهائی یا راه فراری پیدا می‏کردند به سرعت بدان روی می‏کردند. به نظر می‏آید که مراد از مدّخل راه فرار باشد که شخص به آن داخل شده و فرار می‏کند. طبرسی نیز قریب به آن گفته است . دخل: (بر وزن فرس) کنایه از فساد و عداوت نهانی است (راغب) فسادیکه به عقل و بدن داخل می‏شود، حیله و مکر (اقرب) چیزی که از روی فساد و تباهی داخل شود و گفته شده دغل و مکر است (مجمع) . * یعنی سوگندهای خویش را مایه فساد و فریب در میان خود قرار ندهید این کلمه فقط دو بار در قرآن یافته است . دخان یعنی دود ظاهراً مراد از دخان همان گازهای غلیظ است که از زمین در وقت سرد شدن برخاسته و به تدریج رقیق شده و طبقات جوّ را تشکیل داده است. مشروح این سخن در «ارض» گذشت. * . آمدن این دخان در ظاهر آیات پیش از قیامت است زیرا فقط در آیه‏اخیر صحبت از قیامت است و آن بطشه کبری است ممکن است مراد از دخان بمب اتم باشد و در آینده جنگ اتمی در گیرد دخان در آیه نکره است یعنی دودی مخصوص، نیروی اتمی و اشعه آن پس از انفجار به صورت دود هوا را پر می‏کند. آن وقت مردم بدرگاه خدا التماس می‏آورند که ما را نجات یده ولی این بیداری و ناله بی اثر خواهد بود زیرا پیامبران و مخصوصاً حضرت ختمی مرتبت (ص) آمدند و مردم را به صلح و برادری خواندند ولی مردم آنها را بی دلیل دانسته و پی مادیّات رفتند تا کار بدانجا کشید سپس بقیّه مردم که از عذاب و مرگ رسته‏اند بتدریج روزهای مصیبت را فراموش کرده به سوی طغیان می‏روند «اِنّا کاشِفُوا الْعَذابِ الْعَذابِ قَلیلاً اِنَّکُمْ عائِدُونَ». بعضی دخان را به گرسنگی معنی نموده و آیات را مخصوص اهل مکّه کرده و گفته‏اند که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلم بر آنها نفرین کرد به قحطی گرفتار شده و پیش آن حضرت آمده وعده کردند در صورت دفع بلایا ایمان بیاورند. و بعضی آن را از مقدمات دانسته‏اند و اللّه اعلم. کلمه دخان فقط دوبار در کلام اللّه مجید آمده است.