دبیران

دبیران ( به نام پیشین: دوبرّان ) شهری در جنوب شرقی استان فارس و از توابع بخش مرکزی شهرستان زرین دشت و در فاصله ۲۷۰ کیلومتری شیراز است که در تلاقی مرزهای شهرستان های داراب، فسا، جهرم و لار قرار گرفته است.
بر اساس سرشماری ۱۳۹۵ این شهر ۱۷٬۸۰۹ تن جمعیت دارد، که اکثریت آن عرب زبانان و فارس هستند ( عرب: جباره، ایل شیری ) و ( فارس: دره شوری و لاری ) . [ ۲]
هسته اولیه شکل گیری شهر دبیران مربوط به ابتدای دهه نخست 1300 هجری شمسی است که برخی از خانواده های عشایر کوچ نشین، سکونت و یکجانشین را در دشت دوبران برگزیدند و اولین خانه ها را در مکان فعلی شهر دبیران بنا کردند. پیش از شکل گیری روستای دوبران، شاه علمدار مهمترین آبادی در منطقه بوده است که برخی از مردم عشایر در کنار امامزاده شاه علمدار در 8 کیلومتری جنوب دبیران کنونی در دامنه کوه نمک استقرار داشتند. زمینهای شاه علمدار و دوبرّان بیشتر در مالکیت حیدر جهرمی ( بنکدار جهرمی ) قرار داشت که پس از اصلاحات ارضی به مردم منطقه واگذار گردید.
وجه تسمیه دوبران متفاوت بیان شده است. برخی معتقدند وجود مراتع غنی و آب و هوای مساعد در دشت و دامنه های اطراف دوبران باعث شده بود تا دامها و گوسفندان دو دفعه یا دو بار در سال برون ( به معنای پشم چینی و زایمان ) داشته باشند که بر این اساس این مکان را دوبران نامیدند. البته روایت دیگری نیز وجود دارد که وجود رودخانه فصلی که از مرکز شهر عبور می کند، باعث دو بر ( دو طرف ) شده است که بر اساس آن این مکان را دوبران نامیده اند. البته برخی معتقدند که نام دوبران برگرفته از نام قنات دوبران است که پیش از شکل گیری آبادی دوبران روی قنات بوده است.
نام دبیران جدید است. از تیرماه ۱۳۸۴ و بنا به تصویب هیئت وزیران روستای دوبران به شهر تبدیل شد و نام جدید آن را دبیران نام نهادند. [ ۳] لازم است ذکر شود که پیش از آن، هیئت وزیران در سال ۱۳۷۱ با تصویب تغییرات تقسیمات کشور در منطقه، دهستان دشت خاک به مرکزیت دوبران را دهستان دبیران نام نهاده بودند. [ ۴]
این شهر در ۲۸ درجه ۲۴ دقیقه عرض شمالی و ۵۴ درجه و ۱۱ دقیقه طول شرقی و در ارتفاع ۱۱۷۰ متر از سطح دریا قرار دارد. [ ۵]
به دلیل قرارگیری در عرضهای پایین جغرافیایی و فعالیت پرفشار جنب حاره و به دلیل دوری از منابع رطوبت، دارای آب و هوای گرم و نیمه خشک است. با این شرایط میانگین بارش سالانه از ۲۰۰ میلی متر تجاوز نمی کند. در این شهر بیشینه دما ۴۵ درجه در تیر و مرداد ماه و کمینه دما ۵ درجه زیر صفر در اواخر دی ماه می باشد. ( تابستان های بسیار گرم و زمستان های سوزناک و خشک از ویژگی های آب و هوایی این دیار است ) ساختار و سازندهای زمین شناسی شهر دبیران و اطراف آن عمدتاً مربوط به دوران دوم و سوم زمین شناسی به ویژه متأثر از گروه فارس ( میشان و آسماری جهرم ) و هرمز می باشد. [ ۶] معدن نمک ( کوه نمک ) نزدیک امامزاده شاه عملدار با ذخیره قطعی ۸۰۰ هزار تن، در ۱۰ کیلومتری جنوب دبیران و همچنین معدن گچ دشت خاک تنها منابع معدنی این شهر است. [ ۷] [ ۸]