دایو دختر دخمه

دائو دختر، دَخمه
(«دایه و دختر» در زبان لری) در شمال ناحیۀ فهلیان در ناحیه ممسنی فارس واقع است. این دخمه را که بر سینۀ کوه اُوناری در نزدیکی تنگ شیر تراشیده اند، شبیه آرامگاه های شاهان هخامنشی در کوه حسین در نقش رستم است. نمای دائو دختر را چون دخمه های سلاطین هخامنشی در کوه حسین در نقش رستم با نیم ستون های حجاری شده از سینه کوه آراسته اند و آشکار است که الگوی صنعتگران و سازندگان آن آرامگاه های نقش رستم بوده است. دو جفت نیم ستون سنگی تزیینی در طرفین درگاه ورودی دخمه با سرستون های سبک یونیک تزیین شده اند که بیانگر تأثیر هنر هلنیسم است. گرچه دخمه فاقد هرگونه نوشته و کتیبه ای است که قدمت آن را معرفی کند، اما آشکار است که از آثار دورۀ سلوکی یا پارتی است که آن هنگام هلنیسم در ایران رواج داشت. بخش فوقانی نمای دخمه را با طرح های کنگره ای تزیین کرده اند. درون دخمه اثری از تندیس نیست یا این که چون مقابر کوه حسین، تابوت های سنگی داشته باشد؛ اما دو گور چهار گوش در کف سنگی دخمه تراشیده اند که کاربرد بنا را استودان اموات نشان می دهد. گرچه ارنست هرتسفلد و رمن گیرشمن دائو دختر را از آثار مادها پنداشته اند و لوئی واندنبرگ بی هیچ سندی آن را آرامگاه کوروش اول پارسی یا چیش پیش معرفی کرده است؛ اما تحقیقات فن گال نشان می دهد که دائو دختر از آثار دوران سلوکی یا پارتی است.