دایتی
لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
پیشنهاد کاربران
دایتی که در انگلیسی به deity تبدیل شده، به معنای خدایی ، جوانمردی و افشانندگی ( سرفرازی و بالندگی ) است
دایتی یا دائیتی یا دائیتیا یا دایتیا در اوستا ( Vahvi Daitya ) رودخانه ای اساطیری که به نظر برخی محققان در شرق ایران است که بعدها آن را با رودخانه ای در آذربایجان، احتمالاً سفیدرود یکی دانسته اند.
نام اصلی و ایرانی این رود باید وخشو باشد که به معنی فزاینده و بالنده است. در سانسکریت اوخشینت در پهلوی وخشیتس است. وخشو نام ایرانی رود جیحون یا آمودریا است که برخی از پژوهندگان آن را با دایتی اوستایی یکی می دانند. نام دیگر جیحون به فارسی هرون می باشد که احتمالاً تحریف شدهٔ وهروذ ( به رود ) است. نام یونانی جیحون که رود اکسوس باشد، از همین واژه آمده است.
... [مشاهده متن کامل]
برخی دیگر از دانشمندان مانند مارکوارت، هنینگ و همچنین هومباخ، رود تجن و شعبهٔ آن هری رود را مطابق با رود اکسوس می دانند.
در یشت های اوستا چند بار از رود دایتی نام برده شده است.
• در یشت ۵ ( آبان یشت ) در بند ۱۰۴ آمده است، «او را بستود زرتشت پاک در ایران ویج در کنار رود دائیتیا با هوم آمیخته به شیر با برسم با زبان خرد با پندار و گفتار و کردار نیک با زَور و با کلام بلیغ»
• در یشت ۹ ( گوش یشت ) یا ( درواسپ یشت ) ۲۵، عیناً مشابه بند ۱۰۴ آبان یشت است، اما در انتهای آن «از او کامیابی را درخواست. » نیز آمده است.
• در یشت ۱۷ ( اردیشت ) بند ۴۵، آمده است «او را بستود زرتشت پاک در ایرانویج ( در کنار رود ) دائیتیا نیک. »
گروهی از محققان برآنند که اگر ایرانویج همان خوارزم باشد، آمودریا نیز همان رود مقدس دایتی است که در اوستا و کتاب های پهلوی از آن به عنوان رودی جاری در ایرانویج یادشده است. گویا نام این رود از ریشه واژه «دات» به معنای داد و قانون گرفته شده است. نام مذکور اغلب با صفت ونگوهی نیز همراه شده که به معنای وِه ( به ) و نیک است، از این رو نام مزبور در نوشته های پهلوی به صورت وِه روت ( بهرود ) آمده و نزد چینیان نیز چنین خوانده شده است.
بارتولد بر این عقیده است که نام آریایی آمو، وَخش و نام رودی که از کنار آن می گذرد، نیز وَخش، وَخشو ( Vaxshu ) و وخشاب بوده است. نام وخشو ( به معنای فزاینده و بالنده ) از فعل وَخش است و این فعل در اوستا به معنای افزودن، بالیدن و ترقی کردن بسیار به کار رفته است. صورت سانسکریت آن اوخشینت است و واژه اُکسوس ( Oxus ) که جغرافی نویسان قدیم یونان و روم در مورد این رود به کار برده اند، مأخوذ از همین واژهٔ ایرانی است.
نام اصلی و ایرانی این رود باید وخشو باشد که به معنی فزاینده و بالنده است. در سانسکریت اوخشینت در پهلوی وخشیتس است. وخشو نام ایرانی رود جیحون یا آمودریا است که برخی از پژوهندگان آن را با دایتی اوستایی یکی می دانند. نام دیگر جیحون به فارسی هرون می باشد که احتمالاً تحریف شدهٔ وهروذ ( به رود ) است. نام یونانی جیحون که رود اکسوس باشد، از همین واژه آمده است.
... [مشاهده متن کامل]
برخی دیگر از دانشمندان مانند مارکوارت، هنینگ و همچنین هومباخ، رود تجن و شعبهٔ آن هری رود را مطابق با رود اکسوس می دانند.
در یشت های اوستا چند بار از رود دایتی نام برده شده است.
• در یشت ۵ ( آبان یشت ) در بند ۱۰۴ آمده است، «او را بستود زرتشت پاک در ایران ویج در کنار رود دائیتیا با هوم آمیخته به شیر با برسم با زبان خرد با پندار و گفتار و کردار نیک با زَور و با کلام بلیغ»
• در یشت ۹ ( گوش یشت ) یا ( درواسپ یشت ) ۲۵، عیناً مشابه بند ۱۰۴ آبان یشت است، اما در انتهای آن «از او کامیابی را درخواست. » نیز آمده است.
• در یشت ۱۷ ( اردیشت ) بند ۴۵، آمده است «او را بستود زرتشت پاک در ایرانویج ( در کنار رود ) دائیتیا نیک. »
گروهی از محققان برآنند که اگر ایرانویج همان خوارزم باشد، آمودریا نیز همان رود مقدس دایتی است که در اوستا و کتاب های پهلوی از آن به عنوان رودی جاری در ایرانویج یادشده است. گویا نام این رود از ریشه واژه «دات» به معنای داد و قانون گرفته شده است. نام مذکور اغلب با صفت ونگوهی نیز همراه شده که به معنای وِه ( به ) و نیک است، از این رو نام مزبور در نوشته های پهلوی به صورت وِه روت ( بهرود ) آمده و نزد چینیان نیز چنین خوانده شده است.
بارتولد بر این عقیده است که نام آریایی آمو، وَخش و نام رودی که از کنار آن می گذرد، نیز وَخش، وَخشو ( Vaxshu ) و وخشاب بوده است. نام وخشو ( به معنای فزاینده و بالنده ) از فعل وَخش است و این فعل در اوستا به معنای افزودن، بالیدن و ترقی کردن بسیار به کار رفته است. صورت سانسکریت آن اوخشینت است و واژه اُکسوس ( Oxus ) که جغرافی نویسان قدیم یونان و روم در مورد این رود به کار برده اند، مأخوذ از همین واژهٔ ایرانی است.
