دال قهوه ای ، دال معمولی ، دال یا کرکس گریفون ( نام علمی: Gyps fulvus ) ، گونه ای کرکس از سرده دال و خانوادهٔ بازان است. این پرنده یکی از رایج ترین گونه های کرکس بر قدیم است که در گستره وسیعی از اوراسیا و نیز بخش هایی از آفریقا زیست می کند.
... [مشاهده متن کامل]
گونه دال قهوه ای دارای دو زیرگونه است که زیرگونه شاخص ( G. f. fulvus ) در شبه جزیره ایبری، شرق بالکان، شمال آفریقا، شاخ آفریقا، باختر آسیا و آسیای مرکزی زیست می کند. زیرگونه دیگر ( G. f. fulvescens ) دارای پراکندگی کمتری است و در جنوب آسیا و کشورهای هند، پاکستان و افغانستان سکونت دارد.
طول بدن دال قهوه ای بین ۹۵ تا ۱۱۰ سانتی متر و طول بین دو بال آن بین ۲٫۴ تا ۲٫۸ متر است. دال وزنی بین ۶ تا ۱۱ کیلوگرم دارد و از نظر الگوهای بدن در حالت پرواز با دیگر کرکس ها تفاوت دارد، بدین ترتیب که بال هایی پهن و بسیار دراز با شاه پرهای نخستین گسترده دارد که انتهای گرد بال را تشکیل می دهند. دم این پرنده چهارگوش، تیره و کوتاه است.
سطح زیرین بال ها از زیر بغل تا خم بال نوارهای عرضی کمرنگ دارد و سر کوچک دال به طور کامل به داخل شنل فرورفته است. پروبال خاکی رنگ این پرنده با شاه پرهای تیره بال و دمش تضاد خاصی دارد. منقار دال زرد و بنِ نیم نوک بالایی در پیرامون سوراخ بینی سیاه است.
سر و بدن دال قهوه ای پوشیده از کرک پرهای سفید است و رنگ شنل در پرنده بالغ نخودی رنگ و در پرنده نابالغ قهوه ای رنگ می باشد. پرندهٔ نابالغ شبیه به پرندهٔ بالغ است ولی رنگ کلی بدن آن قهوه ای تیره تر است. همچنین منقار خاکستری و شنل اطراف گردن به رنگ قهوه ای کمرنگ دیده می شود.
دال قهوه ای در مناطق مرتفع و کوهستانی، دره های باز، استپ ها و بیابان های خشک زیست می کند. این جانور کمابیش اجتماعی بوده و در زمان تغذیه از لاشه ها به طور دسته جمعی دیده می شود. پروازی پرتحرک با بال زدن های قوی و آرام دارد. با بال هایی باز و بالاتر از سطح بدن بال بازروی می کند و هنگام پرواز گردن بلندش را به طور کامل به داخل شنل گردنی سفیدش فرو می برد. دال به صورت دسته جمعی در غارها یا روی تخته سنگ های نقاط مرتفع تولید مثل می کند.
دال قهوه ای پرشمارترین کرکس ایران است که به صورت پراکنده در رشته کوه های مهم کشور از آذربایجان در شمال غرب تا رشته کوه های البرز، ارتفاعات خراسان، رشته کوه های زاگرس، بلندی های کرمان و کوه های مکران تا مرزهای پاکستان زیست می کند. امروزه تعداد قابل توجهی از این پرنده را می توان در پارک ملی سرخه حصار در شرق تهران، پارک ملی تنگ صیاد در استان چهارمحال و بختیاری، پارک ملی کویر، پارک ملی بختگان در استان فارس و پارک ملی گلستان یافت.
... [مشاهده متن کامل]
گونه دال قهوه ای دارای دو زیرگونه است که زیرگونه شاخص ( G. f. fulvus ) در شبه جزیره ایبری، شرق بالکان، شمال آفریقا، شاخ آفریقا، باختر آسیا و آسیای مرکزی زیست می کند. زیرگونه دیگر ( G. f. fulvescens ) دارای پراکندگی کمتری است و در جنوب آسیا و کشورهای هند، پاکستان و افغانستان سکونت دارد.
طول بدن دال قهوه ای بین ۹۵ تا ۱۱۰ سانتی متر و طول بین دو بال آن بین ۲٫۴ تا ۲٫۸ متر است. دال وزنی بین ۶ تا ۱۱ کیلوگرم دارد و از نظر الگوهای بدن در حالت پرواز با دیگر کرکس ها تفاوت دارد، بدین ترتیب که بال هایی پهن و بسیار دراز با شاه پرهای نخستین گسترده دارد که انتهای گرد بال را تشکیل می دهند. دم این پرنده چهارگوش، تیره و کوتاه است.
سطح زیرین بال ها از زیر بغل تا خم بال نوارهای عرضی کمرنگ دارد و سر کوچک دال به طور کامل به داخل شنل فرورفته است. پروبال خاکی رنگ این پرنده با شاه پرهای تیره بال و دمش تضاد خاصی دارد. منقار دال زرد و بنِ نیم نوک بالایی در پیرامون سوراخ بینی سیاه است.
سر و بدن دال قهوه ای پوشیده از کرک پرهای سفید است و رنگ شنل در پرنده بالغ نخودی رنگ و در پرنده نابالغ قهوه ای رنگ می باشد. پرندهٔ نابالغ شبیه به پرندهٔ بالغ است ولی رنگ کلی بدن آن قهوه ای تیره تر است. همچنین منقار خاکستری و شنل اطراف گردن به رنگ قهوه ای کمرنگ دیده می شود.
دال قهوه ای در مناطق مرتفع و کوهستانی، دره های باز، استپ ها و بیابان های خشک زیست می کند. این جانور کمابیش اجتماعی بوده و در زمان تغذیه از لاشه ها به طور دسته جمعی دیده می شود. پروازی پرتحرک با بال زدن های قوی و آرام دارد. با بال هایی باز و بالاتر از سطح بدن بال بازروی می کند و هنگام پرواز گردن بلندش را به طور کامل به داخل شنل گردنی سفیدش فرو می برد. دال به صورت دسته جمعی در غارها یا روی تخته سنگ های نقاط مرتفع تولید مثل می کند.
دال قهوه ای پرشمارترین کرکس ایران است که به صورت پراکنده در رشته کوه های مهم کشور از آذربایجان در شمال غرب تا رشته کوه های البرز، ارتفاعات خراسان، رشته کوه های زاگرس، بلندی های کرمان و کوه های مکران تا مرزهای پاکستان زیست می کند. امروزه تعداد قابل توجهی از این پرنده را می توان در پارک ملی سرخه حصار در شرق تهران، پارک ملی تنگ صیاد در استان چهارمحال و بختیاری، پارک ملی کویر، پارک ملی بختگان در استان فارس و پارک ملی گلستان یافت.
