داغون

داغ در ترکی کوه است؛ آیا کوه ویژگی [داغ شدن] یا [از هم پاشیدن] دارد؟!
اگر آن کارواژگان یاد شده در ترکی به چم ( معنی ) استوار بودن، سفت و سخت شدن، ایستادگی کردن و چمارها ومعناهایی از این دست داشت دوستان فلسفه دان ما به زودی می گفتند "بعله ببینید ترکی زبان فلسفه و اعتقاداته! خب معنی سخت بودن و ایستادگی بایدم از کوه گرفته بشه، برای این معنی چی بهتر از کوه=داغ؛ پس داغلاماغ یعنی سخت بودن و داغیلماغ یعنی ایستادگی کردن.
ولی همان فلسفه هم اگر به دست شماری سوفسطاییِ خود فیلسوف پندار افتد از راه به در شود و باید فاتحه اش را خواند.
ولی خداوند فرزانه و حکیم در گذشته ای بسی دورتر، زبان دیگری آفریده بود که در آن داغ چمِ [بسیار گرم] داشت و از این درونمایه، کارواژه ها وواژه های فراوانی می تراوید همچون داغ زدن، داغ کردن، داغ شدن، داغ دیدن، داغ نهادن، داغ کشیدن، داغ نشستن و. . . و داغان ( خراب ) ، داغانه ( مزد داغ کردن ) ، داغینه ( کهنه ) ، داغدار، داغدیده، داغگاه ( جای داغ ) ، داغسر ( تاس ) ، داغ دل، داغ آب، داغو ( نان نیم سوخته ) ، داغ خورده و. . . :
چنین گفت رستم که گر شهریار / چنان داغ دل شاید و سوکوار ( فردوسی )
همه داغ کن بر سر انجمن / مبادش زبان و مبادش دهن ( فردوسی )
هر آن ریش ( زخم ) کز مرهم آید براه / تو داغش کنی بیش گردد تباه ( اسدی توسی )
داغ مستنصر بالله نهادستم / بر سینه و بر پهنه ی پیشانی ( ناصرخسرو )
زده خار بر هر گلی داغها / نوائی و برگی نه در باغها ( نظامی )
بوسه بر داغگاه او دادی / بندیی را ز بند بگشادی ( نظامی )
داغ تو داریم و سگ داغدار / می نپذیرند شهان در شکار ( نظامی )
چه داغها که ز چرخم نشسته بر سینه / چه اشکها که ز چشمم دویده بر رخسار ( ظهیر فریابی سده 6 )
هر دل که غم تو داغ کردش / خون جگر آمد آب خوردش ( خاقانی )
ز سر تازه کن عیش پدرام را / بکش داغ خود گور ایام را ( ظهوری سده 10 )
زآنکه داغ آهنین آخر دوای دردهاست / ز آتشین آه من آهن داغ شد بر پای من ( خاقانی )
عشق توام داغ چنان می کند / کآتش سوزنده فغان می کند ( عطار )
نعل دگرگون زده اسبت به طعن / بر رخ ابلیس زده داغ لعن ( امیرخسرو دهلوی )
لاله بوی میِ نوشین بشنید از دم صبح / داغ دل بود، به امید دوا باز آمد ( حافظ )
رخسار تست لاله بی داغ این چمن / این لاله های باغ همه داغدیده اند ( صائب )
همه آن واژه ها و کارواژه ها هرکدام نشانه یا گونه ای تباهی و نابسامانی را نشان می دهند که در پی داغ خوردن پدید آمده اند یا تشبیه به داغ خوردن هستند مانند داغان، داغینه، داغ دل، داغدار، داغ آب، داغسر، داغدیده.
برخی از این واژه ها هم در زبان چکامه سرایان کهن نیامده و انگ عامیانه بودن به آن خورده مانند داغان، داغینه، داغسر، داغو و. . ولی این دستاویزی برای نا پارسی دانستنِ آنها نیست.
ریشه آن کارواژه های ترکی نیز درواقع همان [داغ]ی است که پیامد آن داغی ( گرمای شدید ) ، تباهی و ازهم پاشیدگی ست یعنی داغ پارسی نه داغ ترکی=کوه!!!
زبان نیاکان مردم آذربایگان به گفته تاریخنگاران و شاعران آن دیار تا حدوددوره صفوی، زبان پهلوی بود که در گذار به ترکی، واژگان فراوانی را به زبان نورسیده ی ترکی درون نمود که بسیاری از آنها با چسبیدن یک ماق و. . به آنها نقش کارواژه ای ( فعلی ) هم در زبان ترکی یافته اند.

آبی که جمع شده مثلا از لیوان بریزد. ( به حالت اول برگردد یا جمع شدگی بهم بریزد )
اشیایی که روی هم انباشته شده بریزد ( به حالت اول برگرد یا جمع شدگی بهم بریزد )
داغون کردن: یعنی بهم ریختن، از بین بردن
زبان ترکی زبان فلسفه و اعتقادات است و داغ دیده یعنی از جمع رفته، درگذشت دیده، دارای از بین رفته، دارای مرده ( همه از اوییم و به سوی او برمیگردیم )
داغیلماق متظاد ییغیلماق ( جمع شدن ) است.
ییغیل: جمع شو
داغیل: برگشت از حالت جمع
****مطالعه بیشتر:
واژه های مرتبط و شبیه هم:
ییغ داغید غریت، گری ت، برگرد ، گرد، گردش، برگشت،
پشت در زبان ترکی: دال، دالی، آرخا، گری
دالیا قالماق: عقب موندن
ارخاندا وارام: پشتت هستم
ارخئین اولماق: پشت گرم بودن، مطمئن بودن
گریت: برگرد
گرترمک: برگشت دادن
گریتمک: برگشتن
قریتیلمه: برگشتنی
****

( معنای حواس چرت شدن به سمت )
اوشاق لار یغوادان داغیلدیلار=بچه ها از جمع پراکنده شدن
داغ در فارسی یعنی گرم و جز این معنای دیگری نداشته و ندارد
عمید دهخدا و معین این کلمه رو عامیانه دانسته اند پس ربطی به گذشته زبان شما ندارد
شما کلمه ببخشید س، یکتیر رو کاملا ترکی به معنای برو بده هست رو الان بین فارسها میبینید چند ساله استفاده میشه خب معلومه که داغون که تا ۶۰ سال پیش تو لغت نامه ایران نبوده فارسی نیست
تکرا میکنم داغ اگر در ترکی فقط کوه باشه
در فارسی هم فقط معنی گرم میده
داغون از داغیلماق هست
این کلمه جز دیوان اشعار ترکی استاد شهریار در هیچ کتابی نیامده که حتی اتیمولوژی این کلمه تورکیست

تورکی زبان افعاله
در مورد واژه ی جالانماق باید عرض کنم خدمتتون این فعل معنی گسترده ای داره و علاوه بر ریختن دربرگیرنده ی برخورد هم هست یعنی توامان خوردن یا برخورد و ریخته شدن آب مثلا آب موجود در استکان
اونی که شما میفرمایید اخماق هست یا آخیلماق که معنی جاری شدن دارد و جالانماق اصلا به هیچ وجه معنی جاری شدن نمیدهد. همانطور که گفتم شما کامل به تورکی مشرف نیستین برای همین معانی را اشتباه برداشت میکنید
ولی باشه چون شما میفرمایید هر واژه ای که در تورکی هست فارسیست. باشد که از ما راضی باشید

شده . داغیلماغ از واژه داغ پارسیک گرفته شده و کاملا معنی متلاشی شدن و گسیختگی را میدهدو اما اصل واژه داغیلماغ در ترکی واژه توکولماق و آغنامق هست نکته جالب اینکه ما در زبان محلی خودمان برای واژه ریختن شدن آب علاوه بر توکولماخ از واژه جالانماخ هم استفاده میکنیم که از واژه فارسی جاری شدن که ترکیزه شده هست، می باشد. یا برای همین واژه داغون از واژه فارسی، ترکی شده پارچالاماخ استفاده میکنیم که از واژه پاره شدن هست. پس هر واژه ای که در ترکی هست الزاما ترکی نیست مثل داغیلماغ. بسیار باید دقت کرد چون برای زبان پارسیک دو رخداد وجود دارد اولی اینکه چون ایرانیان امپراطوری داشتن هرجا رفتن با مردم اون منطقه حتما دادو ستد واژه ای داشتن مثلا تورانیان فرزندان تورج بودن که در اثر مجاوت با ترکان بسیاری از واژگان پارسی را وارد زبان ترکی کرده و بسیار پیشتر از یورش ترکان به ایران یعنی در زمان پیشا تاریخی عمل ترکیزه شدن بسیاری از واژگان پارسی متاسفانه توسط ایرانی ها صورت گرفته . دومی پس از آفند ترکان که هم زبان خودشون رو تحمیل کردن و هم بسیاری از واژگان پارسی میانه یا پهلوی رو ترکیزه کردن و به نام واژه ترکی به خورد ما دادن. پس هر واژه ای در ترکی باشد صرفا ترکی نیست.

میگفتن داغان شده، کمکم برای هرچیزی که از ریخت افتاده هم اطلاق شده، این واژه سازیها رو برید در جایی مطرح کنید که اصلا ترک نداره که کسی ازش بپرسه