خیرا

[ویکی الکتاب] معنی عَسَیْتُمْ: از شما انتظار می رفت (در عبارت "فَلَوْ صَدَقُواْ ﭐللَّهَ لَکَانَ خَیْراً لَّهُمْ *فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِن تَوَلَّیْتُمْ أَن تُفْسِدُواْ فِی ﭐلْأَرْضِ وَتُقَطِّعُواْ أَرْحَامَکُمْ "آیا از شما توقع میرفت که از کتاب خدا و عمل به آنچه در آن است که یکی از آ...
ریشه کلمه:
خیر (۱۹۶ بار)

«خیر» به هر نوع نیکی که به دیگری بشود اگر چه بدون توجّه باشد، اطلاق می گردد. منظور از «خَیْر» در سوره «احزاب»، پیروزی در جنگ است; البته پیروزی لشکر کفر، هرگز خیر نبود، بلکه شرّ بود. اما قرآن که از دریچه فکر آنها سخن می گوید، از آن تعبیر به «خَیْر» کرده اشاره به این که آنها به هیچ نوع پیروزی در این میدان نائل نشدند. بعضی نیز گفته اند: منظور از «خَیْر» در اینجا «مال» است; چرا که این کلمه در بعضی از موارد دیگر، نیز به مال اطلاق شده است. در میان عرب معمول است که از «خیل» (اسب) به «خیر» تعبیر می کنند، و در حدیثی آمده است که پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله)فرمود: الخَیْرُ مَعْقُودٌ بِنَواصِی الْخَیْلِ اِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ: «خیر و خوبی به پیشانی اسب تا روز قیامت بسته شده است». بعضی «خیر» را در سوره «ص»، به معنای «مال» یا «مال کثیر» تفسیر کرده اند که ممکن است منطبق بر تفسیر سابق گردد; چرا که مصداق مال در اینجا همان اسب ها است. «خَیْر» غالباً در مورد صفات نیک و جمال معنوی به کار می رود و «حسن» غالباً در زیبایی و جمال ظاهر.
دلپسند و مرغوب. راغب می‏گوید: خیر آن است که همه بدان رغبت کنند مثل عقل... مقابل آن شرّ است. در قاموس گفته «الخیر ما برغب فیه الکلّ کالعقل و العدل مثلا» . نا گفته نماند معنی کامل خیر همین است و در تمام موارد آن معتبر می‏باشد. به مال دنیا از آنجهت خیر گویند که ورغوب و مورد میل است مثل یعنی اگر مالی بگذارد به چیز خوب خیر گویند زیرا داپسند است و آدمی بدان میل می‏کند نظیر چون حکمت مرغوب و دلپسند است لذا بدان خیر اطلاق شده است. در آیه ظاهراً خیر به معنی اختیار است یعنی اختیار این کارها در دست تو است . برگزیدن و انتخاب را اختیار گوئیم زیرا شی‏ء برگزیده نسبت به بر گزیننده دلپسند و مرغوب است نحو روی علمی که داریم آنان را بر مردم برگزیدیم . * اخیار:جمع خیر است یعنی نیکان آنها در نزد ما از برگزیدگان و نیکان اند. * خیره (به کسر اوّل و فتح دوّم) اسم مصدر است به معنی اختیار مثل یعنی پروردگارت آنچه که می‏خواهد می‏آفرید و آنچه‏که می‏خواهد در مقام تشریع حکم اختیار می‏کند برای مردم حق اختیار در مقابل خدا نیست آیه شریفه به مضمون آیه ذیل شبیه است و گاهی خیره به معنی برگزیده آید مثل «مُحَمَّدٌ صَلَی اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ خِیَرَةُ اللّهِ مِنْ خَلْقِهِ» (مجمع). * خَیْرَه (به فتح اوّل و سکون دوّم و فتح سوّم) یعنی کثیر الخیر و برتر هر چیز، جمع آن خیرات است (اقرب) منظور از خیرات کارهای پر فائده است مراد از خیرات زنان فاضله بهشتی اند بعضی گفته‏اند اصل آن مشدّد بوده مخفّف شده است . * تخیّر: فکر می‏کنم به معنی اختیار بعد از اختیار باشد مثل تجرّع که جرعه جرعه نوشیدن است علی هذا معنی آیه آن است که برای آنها است میوه از آنچه پی در پی اختیار و میل می‏کنند همچنین است . نا گفته نماند: خیر هم اسم تفضیل و هم اسم به کار رفته است در قرآن مجید بیشتر اسم استعمال شده و گاهی به کار رفته است. مثل و نحو باید میان آن دو با بودن «من» تفضیل فرق گذاشت باز نا گفته نماند که راغب از بعضی علماء نقل کرده: به ما آن وقت خیر اطلاق می‏شود که بسیار و پاک باشد از علی علیه السلام نقل است که به منزل یکی از موالی خود رفت او گفت: یا امیر المؤمنین آیا وصیّت نکنم؟ فرمودنه چون خدا فرموده «اِنْ تَرَکَ خَیْراً» و تو مال زیاد نداری و بر همین قول است آیه بشر در دوستی مال کثیر محکم است.