خیابانی، محمّد (خامنه ۱۲۵۸ـ تبریز ۱۲۹۹ش)
خیابانی، محمّد
خیابانی، محمّد
روحانی انقلابی و نمایندۀ مجلس شورای ملی ایران و آزادی خواه در اواخر دورۀ قاجار. نزد حاج میرزاحسن مجتهد تبریزی و حاج میرزا ابوالحسن اَنْگَجی درس خواند و نجوم و ریاضیات را آموخت و با فلسفه و کلام و علوم طبیعی و تاریخ و ادبیات نیز آشنا شد. پس از بمباران مجلس و تعطیل شدن موقت مشروطیت، خیابانی، که از فعالان انجمن ایالتی آذربایجان بود، ستارخان را در مبارزۀ ضد استبدادی اش یاری کرد. وی در دومین دورۀ مجلس شورای ملی نمایندۀ مردم تبریز شد و در آن دوره با پایمردی او و سیدحسن مدرس، مجلس اولتیماتوم ۱۳۲۹ق روسیه را رد کرد. با فروپاشی امپراتوری روسیۀ تزاری در ۱۳۳۵ق، خیابانی با کمک دموکرات ها کنفرانس ایالتی آذربایجان را برگزار و روزنامۀ تجدّد را منتشر کرد. وی در چهارمین دورۀ مجلس شورای ملی نمایندۀ اول مردم آذربایجان شد، اما در مجلس حضور نیافت. در اعتراض به قرارداد ۱۹۱۹ علیه حکومت مرکزی قیام کرد و تبریز را تقریباً شش ماه تحت سلطۀ حزب دموکرات ملی آذربایجان درآورد و با میرزا کوچک جنگلی نیز ارتباط برقرار کرد. مأموران دولتی به دستور حاج مخبرالسلطنۀ هدایت، حاکم آذربایجان، در دولت مشیرالدوله او را به طرز فجیعی به قتل رساندند و پیکرش در گورستان سید حمزۀ تبریز به خاک سپرده شد. سخنرانی های او با نام مجموعه ای از نطق های شیخ محمد خیابانی (تهران، ۱۳۲۳ش) به چاپ رسیده است.
خیابانی، محمّد
خیابانی، محمّد
روحانی انقلابی و نمایندۀ مجلس شورای ملی ایران و آزادی خواه در اواخر دورۀ قاجار. نزد حاج میرزاحسن مجتهد تبریزی و حاج میرزا ابوالحسن اَنْگَجی درس خواند و نجوم و ریاضیات را آموخت و با فلسفه و کلام و علوم طبیعی و تاریخ و ادبیات نیز آشنا شد. پس از بمباران مجلس و تعطیل شدن موقت مشروطیت، خیابانی، که از فعالان انجمن ایالتی آذربایجان بود، ستارخان را در مبارزۀ ضد استبدادی اش یاری کرد. وی در دومین دورۀ مجلس شورای ملی نمایندۀ مردم تبریز شد و در آن دوره با پایمردی او و سیدحسن مدرس، مجلس اولتیماتوم ۱۳۲۹ق روسیه را رد کرد. با فروپاشی امپراتوری روسیۀ تزاری در ۱۳۳۵ق، خیابانی با کمک دموکرات ها کنفرانس ایالتی آذربایجان را برگزار و روزنامۀ تجدّد را منتشر کرد. وی در چهارمین دورۀ مجلس شورای ملی نمایندۀ اول مردم آذربایجان شد، اما در مجلس حضور نیافت. در اعتراض به قرارداد ۱۹۱۹ علیه حکومت مرکزی قیام کرد و تبریز را تقریباً شش ماه تحت سلطۀ حزب دموکرات ملی آذربایجان درآورد و با میرزا کوچک جنگلی نیز ارتباط برقرار کرد. مأموران دولتی به دستور حاج مخبرالسلطنۀ هدایت، حاکم آذربایجان، در دولت مشیرالدوله او را به طرز فجیعی به قتل رساندند و پیکرش در گورستان سید حمزۀ تبریز به خاک سپرده شد. سخنرانی های او با نام مجموعه ای از نطق های شیخ محمد خیابانی (تهران، ۱۳۲۳ش) به چاپ رسیده است.