خولی امین

[ویکی نور] امین خولی (1895 -1966م)، ادیب، قرآن پژوه نو اندیش مصری، از مهم‎ترین شاگردان غیرمستقیم محمد عبده است. وی عضو «مجمع اللغة العربیة» بوده و بخش چهارم «معجم الفاظ القرآن الکریم» را تدوین کرده است.
امین خولی، از مهم‎ترین شاگردان غیرمستقیم محمد عبده است که خود در فضای ادبی و قرآنی مصر بسیار تأثیرگذار بود. وی در اول ماه مه 1895م در شوشای مصر متولد شد، در (مدرسه القضاء الشرعی) تحصیل کرد و پس از فارغ‎التحصیلی از آن در 1920م، به تدریس در همانجا و سردبیری مجله آن مدرسه در دو سال نخست انتشار پرداخت. این مدرسه، از مدارس طراز اول مصر بود که مصلح معروف، شیخ محمد عبده آن را تأسیس کرده بود. هدف این مدرسه آن بود که قضات آینده مصر را علاوه بر تعلیم دانش‎های سنتی، با مفاهیم و موضوعات دنیای مدرن آشنا کند. وی از سال 1923م به مدت چهار سال سرکنسول مصر در امور مذهبی در دو شهر رم و برلین بود و در مدت اقامتش در اروپا با زبان‎های ایتالیایی و آلمانی، پژوهش‎های مستشرقان درباره اسلام و نیز برخی از آثار ادبی غرب از مؤلفانی چون لوئیجی رنالدو و سلیستینو چیاپارتی از نزدیک آشنایی یافت. در سال 1927م پس از بازگشت به مصر مجدداً به تدریس در مدرسه القضاء ‎الشرعی و همکاری با دپارتمان اصول‎الدین دانشگاه الازهر پرداخت. یک سال بعد با انتقال به دانشکده ادبیات دانشگاه قاهره به تدریس در آنجا پرداخت و در همانجا به ترتیب به سمت استادیاری، ریاست دپارتمان زبان عربی و زبان‎های شرقی و استادی ادبیات مصری رسید. دو سال بعد از کودتای افسران آزاد، امین خولی همراه با تنی چند از دیگر استادان دانشگاه‎های مصر در جریان پاک‎سازی فرهنگی در 1954م از دانشگاه کنار گذاشته شدند. وی مدتی مستشار فنی دارالکتب المصریة بود. سپس به مدیریت امور فرهنگی در وزارت آموزش و پرورش رسید و در 1955 بازنشسته شد.
در سال 1943م، امین خولی همراه با تنی چند از شاگردان خود حلقه‎ای ادبی به نام الامناء تشکیل دادند که در پی تحقیق و گسترش اهداف ادبی و هنری در مجامع علمی و مطبوعاتی مصر بود. این گروه آرا، اندیشه‎ها و مطالب ادبی خود را در مجله‎ای به نام مجلة الادب منتشر می‎کردند که مدیریت آن را امین خولی خود تا زمان وفاتش بر عهده داشت. وی همچنین همراه با دانشمندانی چون همیلتون گیب، محمود شلتوت، حامد عبدالقادر و برخی دیگر، عضو «مجمع اللغة العربیة» بودند. وظیفه خاص این گروه تدوین یک فرهنگ قرآنی بود که بعدها با نام «معجم الفاظ القرآن الکریم» منتشر شد. امین خولی تنها بخش چهارم این مجموعه (از حرف صاد تا حرف فا) را تدوین کرد،‎ چراکه پیش از تدوین بخش بعدی در نهم مارس 1966م درگذشت.
از جمله آثار وی عبارتند از:
کریمی‎نیا، مرتضی، «امین خولی و بنیادگذاری مکتب ادبی در تفسیر»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: مبانی فقهی حقوق اسلامی، زمستان 1384، سال دوم، شماره 6 (16 صفحه- از 95 تا 110).
المغنی فی أبواب التوحید و العدل