خلیل اباد

حدوداً ۲۵۰ سال قبل خلیل خان فرزند جلیل بیگ از خاندان عرب میش مست قلعه ای به نام خودش بنا نهاد که بعدها خلیل آباد نام گرفت اما نام تاریخی این شهر؛ خارزنج است که در کتب تاریخی و معتبر از آن بسیار نام برده شده است. شهر خارزنج در ناحیه شمالی شهر خلیل آباد فعلی واقع شده بود که در اثر زمین لرزه تخریب و ساکنانش در دشت های جنوبی پراکنده و اقدام به ساخت آبادی های متعدد نمودند، سرانجام به دلیل وجود ناامنی های حاصل از حمله افغان ها و ترکمن ها اقدام به ساخت قلعه معروف خلیل آباد نمودند و خلیل آباد مرکزیت یافت و بدین ترتیب مردم با این منطقه وابستگی گرفته و هرروز بر جمعیت آن افزوده که در نهایت در سال ۱۳۴۳ به شهر و در سال ۱۳۸۲ به مرکز شهرستان تبدیل شد. براساس کتب تاریخی، پیشینه شهرستان به دوران زرتشت بر می گردد، به طوری که آثار و ابنیه زرتشتیان در اطراف شهرستان به چشم می خورد. اما رونق علمی و فرهنگی آن به سده های سوم و چهارم قمری که به نام خارزنج معروف بوده بازمی گردد.
از معروف ترین علما و بزرگان خارزنج می توان به احمد بن محمد خارزنجی صاحب کتاب تکلمه در لغت و یوسف بن حسن خارزنجی از فضلای زمان خود اشاره کرد. از دیگر شخصیت های تاریخی این شهرستان عمیدالملک کندری وزیر دربار طغرل بیک است.

ایران
استان
خراسان رضوی
شهرستان
جغتای
بخش
بخش هلالی
دهستان
پایین جوین
مردم
جمعیت
1962نفر
آثار تاریخی و مشاهیر ویرایش
مقبره سید حسن غزنوی شاعر پارسی سرای قرن ششم هجری در مجاورت این روستا و در فاصلهٔ کمتر از یک کیلومتر از آن قرار دارد. دیوان اشعار سید حسن غزنوی مشتمل بر قصاید، ترجیعات، رباعیات و غزل می باشد که مشتمل بر پنج هزار بیت است سید حسن در فاصله سالهای ۵۴۰ - ۵۵۶ هجری - در این منطقه درگذشت و آرامگاهش بین روستاهای خلیل آباد و آزادوار و در مجاورت قبرستان روستای خلیل آباد واقع شده است. [۱] شیخ عبدالکریم ملقب به آخوند بزرگ که از علمای اواخر دوره قاجار بوده است و مدتی تصدی امور دیوانی و جمع آوری خراج را در بخش هایی از قلمرو حکومت سردار مفخم از جمله جوین برعهده داشته است در فاصله سالهای ۱۲۷۰ تا۱۲۹۹ هجری خورشیدی در این روستا می زیسته است. مدتی پس از درگذشت سردار، شیخ عبدالکریم نیز در قریه خلیل آباد جوین درگذشت و در جوار آرامگاه سید حسن غزنوی مدفون شد.