خفتان

/xeftAn/

معنی انگلیسی:
caftan, kaftan, under-tunic

لغت نامه دهخدا

خفتان. [ خ ِ ] ( اِ ) نوعی از جبه و جامه روز جنگ باشد که آنرا قزاگند گویند و ترکی قلمقاقی خوانند. ( از برهان قاطع ). درع. گَبر. ( صحاح الفرس ). جوشن. ( مهذب الاسماء ). تِجفاف. ( منتهی الارب ). جامه ای هنگفت وسطبر بوده است از ابریشم یا پشم و شمشیرزننده بر آن می لغزیده و اثر نمی کرده است. قزاگند. پنام. جبه ای که روز جنگ پوشند. ( یادداشت بخط مؤلف ). جامه سپاهیان. ( فرهنگ جهانگیری ). خفدان. ( آنندراج ) :
دو لشکر ز توران به ایران کشید
به خفتان و خوداندرون ناپدید.
فردوسی.
یکی نیزه زد بر کمربند اوی
که بگذاشت خفتان و پیوند اوی.
فردوسی.
بخفتانش بر نیزه بگذاشتم
چو باد از سر زینش برداشتم.
فردوسی.
زره را و خفتان بپوشید شاد
یکی ترک رومی بسر برنهاد.
فردوسی.
ملک درآمد و با لشکری که از دوهزار
همه چو آینه خالی ز خود و از خفتان.
فرخی.
گاه چون خونخوارگان خفتان بخون اندرکشد
گاه چون دوشیزگان اندر زر و زیور شود.
فرخی.
ببری چو بر نهاده بوی مغفر
شیری چو برفکنده بوی خفتان.
فرخی.
مبارز را سر و تن پیش خسرو
چو بگراید عنان خنگ ویکران
یکی خوی گردد اندر زیر خوده
یکی خف گردداندر زیر خفتان.
عنصری.
زره زیرو خفتانش از بر کبود
ز پولاد ساعدش و از زر خود.
اسدی ( گرشاسبنامه ).
سواران بریدند برگستوان
فکندند خفتان وخنجر گوان.
اسدی ( گرشاسبنامه ).
همه چاک خفتان زده بر کمر
گرفته بکف تیغ و خشت و سپر.
اسدی ( گرشاسبنامه ).
نجوید جز که شیرین جان فرزندانش این جانی
ندارد سود با تیغش نه جوشنها نه خفتانها.
ناصرخسرو.
هر ناوکی که غمزه غازی زند بحکم
نتوان حجاب کرد بخفتان و جوشنش.
سوزنی.
ناوک حادثه گردون را
سایه ٔحشمت او خفتانست.
انوری.
تیغ خورشید از جهان پوشیده اند
در هوا خفتان از آن پوشیده اند.
خاقانی.
غرشت پلنگ دولت تو
بر شیردلان دریده خفتان.
خاقانی.
آتش غم پیل را درد برآرد چنانک
صدره پشه سزد صورت خفتان او.
خاقانی.
بیشتر بخوانید ...

فرهنگ فارسی

( اسم ) قسمی جام. کژ آگند که بهنگام جنگ میپوشیدند کژ آگند قز آکند .

فرهنگ معین

(خَ یا خِ ) (اِ. ) زره یا لباس جنگی .

فرهنگ عمید

نوعی جامۀ کژآگند که هنگام جنگ بر تن می کردند.

دانشنامه آزاد فارسی

خِفْتان
تن پوش ایرانی برای روز جنگ. بعدها تن پوشی عمومی شد. در دورۀ مادها و هخامنشیان بالاپوشی کوتاه تا کمر و آستین دار، از خز سمور یا نمد دولایۀ نازک و سفید بود. در زمان پارت ها لبه های خفتان ها تیز بود. نوع سادۀ این خفتان در اوایل سلطنت شاپور ساسانی اول رواج داشت؛ هرچه به اواخر دورۀ ساسانیان نزدیک می شویم، خفتان ها پر آذین و گرانبها، پرچین با لبه های تیز در طرفین می شوند. خفتان های شاه و اشراف گریبان تنگ و سفت داشت، جلو بسته بود و از سر پوشیده می شد. نوعی از خفتان این دوره آستینِ کوتاه داشت و مانند اشارپ روی زره پوشیده می شد. در طی خلافت امویان، خفتان ها کاملاً آراسته بودند و همان اسلوب دورۀ ساسانیان را داشتند، یعنی صاف و چسبان با دامنی گشاد مناسب سوارکاری بودند، آستین هایی باریک داشتند و از روی سینه به صورت مورب از راست به چپ بسته می شدند. خفتان ها در اوایل دورۀ عباسیان ضخیم بودند و آستین هایی تنگ و کوتاه و لبه هایی تیز در طرفین داشتند. خفتان آستین کوتاه، که سبکی جدید بود، روی پیراهنی آستین بلند پوشیده می شد. نوع دیگری از خفتان در این دوره غژاگند نام داشت؛ این جامۀ جنگ از دیبای دو رویه ای بود که میان آن را با ریزه های ابریشم پر می کردند و این ریزه ها همچون زرهی تأثیر ضربۀ شمشیر را تا حد زیادی می گرفت. خفتان روزگار صفویان نیم تنه ای ساده به نام بَدَنه بود که نوعی ارخالق نیز محسوب می شد؛ این جامه کوتاه تاحدود ناف یا کمر بود و آستین نداشت و بیشتر در مصر تهیه می شد. همین نوع خفتان یا بدنه در دورۀ آل بویه نیز رواج داشت؛ البته نوع بلند آن تاحدود زانوان می رسید. خفتان در دورۀ سامانیان و سلجوقیان با حاشیه ای از خطوط تراز در قسمت فوقانی بازوها آراسته می شدند. در دورۀ سلجوقیان تغییراتی در خفتان مردان رخ داد، ازجمله کمربندی تسمه دار، به منظور آویزان کردن سلاح، به آن اضافه شد و تا اواخر قرن ۶ق مرسوم بود. در موقع جنگ زیر زره خفتانی آجیده (سفت و محکم) می پوشیدند. ترک های الجزایر معمولاً بر روی یَلَک خفتانی جلوباز، با آستینی کوتاه تا آرنج می پوشیدند و بلندی آن تا نیمۀ ساق، و گاه بلندتر، بود. خفتان در طرابلس افریقا قبایی بلند و جلوباز است. زنان در مراکش خفتانی گشاد و بی آستین می پوشند. خفتان مصری لباسی بلند تا قوزک پا با آستین هایی بسیار بلند است.

مترادف ها

caftan (اسم)
خفتان

فارسی به عربی

( خفتان (نوعی لباس مردانه ) ) قفطان

پیشنهاد کاربران

در واقع به شنل برگستوان میگفتند و به گره مخصوص آن خفتان
خفت به معنی گره است و خفتان بخشی از لباس رزم ساسانیان بوده است . شنلی که دو بند آن را جلوی گردن به شکل زیبایی گره میزدند و در سنگ نگاره های ساسانی مشهود است. در زمان بهرام ساسانی با مهاجرت و فرار گروهی
...
[مشاهده متن کامل]
از مانویان از شهر خرابات و سرم ( از توابع قم امروزی ) به اروپا پوشش آنها از جمله شلوار و به خصوص آن گره زیبای خفتان بسیار مورد توجه قرار گرفت و به نام مردم خرابات، کراوات نامیده شد. آنها در سرزمینی ساکن شدند که امروز کرواسی و صربستان نامیده میشود

گَبر ( زره جنگی )
پادشاهی جمشید
چو خفتان و چون تیغ و برگستوان
همه کرد پیدا به روشن روان
شاهنامه، خالقی مطلق
خفتان/کپتان دو گونه تواند بود کپ ت کپت ان یا گپ تن
واژه کپ kap م پوشینه و پوشن است
کف که روی چیزها میبندد مانند کف دریا نیز پوشن است کپک نیز روی نان و هرچه میبندد از همین است دهن و گوشت پوشاننده دهن را قپ میگویند چپن کفن نیز که تن را میپوشاند
...
[مشاهده متن کامل]

چون کفش
کپر/گپره / نیز پوشاننده است
کفره ( =کپره: لایه ای که بر خوراکیها مینشیند
واژه کفر در عربی هم به چم پوشانده وبه کپر نیز گفته میشود
پیداست همه از پارسی رفته

زره، وشینه، جوشن
نوعی بالاپوش، روئین پوش که مختص لباس جنگی و مردانه است. اصل کلمه ترکی است از کلمه ی �قاب دون� که در هنگام ورود به زبان فارسی لغت �خفتان� به خود گرفته است.
قاب دون، خاب دون، خواف دون، خاف تون، خافتن، و در نهایت خفتان.
جوشن
گبر ، نوعی جامه ی جنگی
خفتان:
دکتر کزازی در مورد واژه ی " خفتان" می نویسد : ( ( خفتان به معنی جامه ی جنگی است . چنان می نماید ریخت کهنتر آن کَفتان بوده است . بدین سان ستاک واژه کپ kap می تواند بود به معنی پوشاندن که پ درآن ، پیش از ت ، به ف دیگر شده است ، بدان گونه که درهَبت و هفت یا نَپت و نفت ، یا تَپتن و تفتن می بینیم . این ستاک را در واژه هایی چون کفش و کفره ( =کپره: لایه ای که بر ترشی و مربا و از این گونه بسته می شود ) نیز ریخت تازیکانه ی قب در " قبا " باز می توانیم یافت. ) )
...
[مشاهده متن کامل]

( ( ز خاور دو لشکر به ایران کشید
بخفتان و خود اندرون ناپدید ) )
( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 369. )
همچنین کف که روی چیزی را می پوشاند از کپ به معنی پوشاننده گرفته شده است .

نوعی لباسی که از چرم درست شده باشد و در هنگام جنگ می پوشند .
خفتان ( کفتان ) از دو بخش ترکیب شده ( خفت ) یا همان ( کفت ) به معنی نوعی گره حلقه ای و ( ان ) علامت جمع است ورویهم به معنی لباسی که از خفت ها درست شده
لباس جنگی
مشاهده ادامه پیشنهادها (١٠ از ١٣)

بپرس