خطبه

[ویکی شیعه] خطبه (به ضم خاء) کلمه ای عربی و در اصطلاح، به معنای سخنرانی یا کلام مخصوصِ مشتمل بر ستایش خداوند و صلوات بر محمّد(ص) و آل محمّد(ص) است.
بنابر آنچه در منابع حدیثی و تاریخی آمده است، پیامبر اکرم(ص) و دیگر معصومان(ع) به مناسبت های مختلف، در اجتماع مردم خطبه می خواندند.در فقه نیز در باب های صلاة، حج و نکاح از خطبه سخن رفته است.
خطبه کلام مخصوصِ مشتمل بر ستایش خداوند و صلوات بر محمّد و آل محمّد است. بنابر آنچه در منابع حدیثی و تاریخی آمده است، پیامبر اکرم(ص)و دیگر معصومان(ع) به مناسبت های مختلف در اجتماع مردم خطبه می خواندند.

[ویکی اهل البیت] خُطبه کلام مخصوص و سخنانی است آشکار که خطیب در برابر دیگران ایراد می کند که مشتمل بر ستایش خداوند و صلوات بر محمد و آل محمد و توصیه به تقوا و مواعظ دیگر است.
بنابر آنچه در منابع حدیثی و تاریخی آمده است پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و دیگر معصومان علیهم السلام به مناسبت های مختلف در اجتماع مردم خطبه می خواندند.
مهم ترین مواردی که خواندن خطبه به نحو واجب یا مستحب در فقه مطرح است، عبارت است از: نماز جمعه، نماز عیدین (فطر و قربان)، نماز باران، موسم حج، هنگام خواستگاری و عقد نکاح و خطبه هنگام کسوف.
خطبه های نماز جمعه باید مشتمل بر حمد و ثنای خدای متعال و صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السلام و موعظه باشد. هر چند برخی صلوات را در خطبه اول و موعظه را در خطبه دوم واجب ندانسته اند. بنابر مشهور، قرائت سوره ای کوتاه در هر دو خطبه واجب است. برخی تلاوت یک آیه که به حسب معنا تمام باشد و به آیه قبل و بعدش بستگی نداشته باشد را نیز مجزی دانسته اند.
در نماز باران خواندن خطبه های مأثور افضل است. در غیر این صورت، خطبه ای خوانده شود که مشتمل بر حمد و ستایش خداوند و دعا و تضرّع به درگاه الهی جهت آمدن باران باشد. برخی خطبه نماز باران را صرف دعا و تضرّع دانسته و ایراد خطبه بدین گونه یا به نحو مشهور را مجزی دانسته اند.
همچنین بنابر تصریح برخی، خواندن خطبه قبل از خواستگاری و برای ولی دختر هنگام پاسخ مثبت دادن به خواستگار مستحب است. در این خطبه صِرف حمد خداوند متعال و صلوات بر محمد و آل محمد کفایت می کند.
پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و دیگر معصومان علیهم السلام به مناسبت های مختلف در اجتماع مردم خطبه می خواندند. چنانچه بزرگترین بخش از کتاب نهج البلاغه که به سخنان امام علی علیه السلام اختصاص دارد بخش خطبه های آن حضرت است.
در نهضت عاشورا یکسری خطابه ها و سخنرانی ها توسط سیدالشهدا، امام سجاد، حضرت زینب علیهم السلام و یاران امام انجام گرفته که در کتب تاریخی و روایی ثبت است و اغلب تعیین کننده بوده است، چه آنها که پیش از عاشورا و در طول راه و در خود مکه بوده، چه خطبه هایی که روز عاشورا ایراد شده و چه آنچه از زبان اسیران آزاده در کوفه و شام صادر شده است.

[ویکی الکتاب] معنی خِطْبَةِ: گفتگوو خطاب قراردادنی کوتاه (جمله "خِطْبَةِ ﭐلنِّسَاءِ "به معنی خواستگاری از زنان است)
ریشه کلمه:
خطب (۱۲ بار)

[ویکی فقه] خطبه (ابهام زدایی). •خطبه به کسر خا به معنای خواستگاری از زن است.•خطبه به ضم خا به کلام خطیبی که در ستایش خدا و نعت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) است، گویند.
...

خُطبه
(به معنی سخنرانی) در میان اعراب بسیار متداول بوده است. خطبه خوانان از مردمان سرشناس و برتر قبیله به شمار می رفتند. برخی عقیده دارند که عرب ها، پیش از ظهور اسلام با اثر ارسطو «ریطوریقا» در فن خطابه آشنا بودند. آنان، غالباً نمایندگانی را که به منظور انجام مأموریت های مهم به دربار پادشاهان و دولت های بزرگ آن روزگار می فرستادند، از میان خطیبان برمی گزیدند تا بتوانند در آن جا با استفاده از مهارت خود، خطبه های مؤثر و مفید ایراد کنند. خطبه اکثم صیفی نزد خسرو انوشیروان از این دست است. پس از ظهور اسلام نیز خطابه به عنوان بهترین شیوه برای ترویج دین در نزد مسلمانان اهمیت ویژه ای پیدا کرد. بزرگ ترین خطیب این دوره پس از پیامبر اعظم (ص) بی تردید علی بن ابی طالب (ع) بوده که نخستین خطبه اش را به هنگام دفن پیامبر، برفراز قبر ایشان ایراد کرده است: اِنّ الصبر لجمیل الّاعنک ... در اسلام خطبه به عنوان نوعی از مناسک دینی در بعضی عبادات گنجانده شده است؛ مانند خطبه های نماز جمعه، نماز عیدین، نماز استسقا و نیز خطبۀ پیش از عقد نکاح و در میان آن. به عقیده بسیاری از فقیهان، نه تنها سخن گفتن حین خطبه از سوی مستمعان حرام است، بلکه گوش سپردن به آن و درک مفاهیم آن نیز واجب شمرده شده است. دو خطبه در نماز جمعه، به مثابۀ دو رکعت نماز است. از قدیم رایج بود که در خطبه ها، خلفا و پادشاهان را می ستودند و خطبه ها را به عربی ایراد می کردند. اما امروزه فارسی زبانان، تنها بخشی از خطبه که در آغاز آن به حمد و ستایش خدا و نَعت پیامبر (ص) و اولیا اختصاص دارد را به عربی می خوانند.