[ویکی نور] "خطای نامه شرح مشاهدات سید علی اکبر خطائی درباره چین" در اوایل قرن 16م. همزمان با پادشاهی شاه اسماعیل صفوی که نخستین مآخذ مستند، مستقل و مفصل در مورد چین به نام خطای نامه توسط سید علی اکبر خطائی بازرگان و به قولی «ایلچی ایرانی» که به چین سفر کرده بود، به فارسی نگاشته شد و به سلطان سلیم عثمانی تقدیم گردید. (922 ق1516/م)
شامل دو مقدمه بر چاپ اول و دوم و سپس یک خطبه و یک مقدمه از مولف نقل شده است، در ادامه، کتاب به 21 باب تقسیم یافته است. پایان کتاب نیز دارای خاتمه ای می باشد. همچنین فهرست اعلام و لغات، پیوست ها و فهارس در انتهای کتاب قید شده است.
وی در این کتاب نکات خاصی از جامعه چین را مورد مشاهده و بررسی قرار داد و از توجه خاقان چین به اسلام و مسلمانان و تقید مردم به قانون، تعریف و تمجید نمود و از وضعیت راه ها، ادیان، شهرها، حصارها و خزینه های شهر، زندان ها، اعیاد، آداب و رسوم، خرابات، هنر، نجوم، کشاورزی، پول و نگارخانه چینی به تفصیل صحبت کرده و نوشته است: ... قانون نگاه داشتن ایشان به مرتبه ای است که اگر پدر را از پسر و پسر را از پدر و مادر سرموئی خلاف قانون ببیند بلا توقف برود و غمز کند و خلعت و بخشش بیابد و به کشتن بدهد و باک ندارد و از خرد و بزرگ چنان مطیع یکدیگرند که یک کار دوبار فرمودن و یک سخن دوبار گفتن نبود. دریغا این در مملکت های اسلامی بایستی! اگر دوباره کاری را فرموده شود و یا گفته شود در قانون در خورد گناه او انتقام می کنند و رحم نمی کنند از ترس فوت قانون».
اگر چه این کتاب از نظر دارا بودن اطلاعات عینی و دست اول از جامعه چین در نوع خود بی نظیر است؛ اما نتوانست در آن موقع تحولی در شناخت و روابط دو کشور به وجود آورد. این نکته که چرا شاهان صفوی علیرغم دیپلماسی فعالی که در رابطه با کشورهای غربی از خود نشان دادند، هرگز در پی برقراری روابط سیاسی با امپراتوری چین بر نیامدند، می تواند موضوع مناسبی را برای تحقیق تشکیل دهد.
شاید درگیری های مداوم شاهان صفوی در مرزهای غربی و شمال شرقی ایران مانع از آن شد که این سلسله - با آن که می توانست اطلاعات دست اولی از جامعه چین به دست آورد - با این امپراتوری وسیع روابط نزدیکی برقرار نکند.
شامل دو مقدمه بر چاپ اول و دوم و سپس یک خطبه و یک مقدمه از مولف نقل شده است، در ادامه، کتاب به 21 باب تقسیم یافته است. پایان کتاب نیز دارای خاتمه ای می باشد. همچنین فهرست اعلام و لغات، پیوست ها و فهارس در انتهای کتاب قید شده است.
وی در این کتاب نکات خاصی از جامعه چین را مورد مشاهده و بررسی قرار داد و از توجه خاقان چین به اسلام و مسلمانان و تقید مردم به قانون، تعریف و تمجید نمود و از وضعیت راه ها، ادیان، شهرها، حصارها و خزینه های شهر، زندان ها، اعیاد، آداب و رسوم، خرابات، هنر، نجوم، کشاورزی، پول و نگارخانه چینی به تفصیل صحبت کرده و نوشته است: ... قانون نگاه داشتن ایشان به مرتبه ای است که اگر پدر را از پسر و پسر را از پدر و مادر سرموئی خلاف قانون ببیند بلا توقف برود و غمز کند و خلعت و بخشش بیابد و به کشتن بدهد و باک ندارد و از خرد و بزرگ چنان مطیع یکدیگرند که یک کار دوبار فرمودن و یک سخن دوبار گفتن نبود. دریغا این در مملکت های اسلامی بایستی! اگر دوباره کاری را فرموده شود و یا گفته شود در قانون در خورد گناه او انتقام می کنند و رحم نمی کنند از ترس فوت قانون».
اگر چه این کتاب از نظر دارا بودن اطلاعات عینی و دست اول از جامعه چین در نوع خود بی نظیر است؛ اما نتوانست در آن موقع تحولی در شناخت و روابط دو کشور به وجود آورد. این نکته که چرا شاهان صفوی علیرغم دیپلماسی فعالی که در رابطه با کشورهای غربی از خود نشان دادند، هرگز در پی برقراری روابط سیاسی با امپراتوری چین بر نیامدند، می تواند موضوع مناسبی را برای تحقیق تشکیل دهد.
شاید درگیری های مداوم شاهان صفوی در مرزهای غربی و شمال شرقی ایران مانع از آن شد که این سلسله - با آن که می توانست اطلاعات دست اولی از جامعه چین به دست آورد - با این امپراتوری وسیع روابط نزدیکی برقرار نکند.