خط مانوی دبیره ای بود که به دست مانی پیامبر آیین مانوی و از روی خط سریانی ( سطرنجیلی ) پدیدآورده بود. در اثرهای به جا مانده از آیین مانوی بیش از همه از این خط بهره برده شده است و همچنین این خط یکی از نخستین دبیره هایی که مانویان بدان می نوشتند نیز بوده است.
ابن ندیم در الفهرست آن را منانی خوانده و دربارهٔ آن سخن رانده است و برخی از حرفهای آن را بازسازی نموده است. وی این خط را آمیزه ای از فارسی و سریانی می داند؛ و شمار حرفهای آن را نیز بیش از الفبای عربی می داند. به گفته وی مردم ورارود و سمرقند نیز که در نوشته های دینی خود از این دبیره بهره می بردند آن را خط دینی می نامیدند. ابن ندیم همچنین این دبیره را خط رازآمیز می خواند. [ نیازمند منبع]
در یافته های باستان شناسان نمونه هایی از این خط در ترکستان چین به دست آمده است. این خط برای نوشتن زبانهای پارسی میانه، پارتی، سغدی و گاه ایغوری به کار می رفته است.
متن های مانوی باستان با یک الفبا که هنوز با نام سریانی - آرامی شناخته می شود پدیدار گشته اند و این نوشته ها بعدها به عنوان متن های سریانی/آرامی طبقه بندی شده اند. نوشته های بعدی که از خط مانوی برای ایجاد استفاده کرده اند، در ادبیات سه قوم زبان برگزیدهٔ ایرانی میانه تأیید شده اند:
• سغدی — گویش سغد در شرق، که جمعیت مانوی بسیاری داشت.
• پارتی — گویش پارت در شمال شرق، که از مادی شمال غرب قابل تشخیص نیست.
• پارسی میانه — گویش پارس ( پارس، یا پرشیا ) در جنوب غربی ایران.
سامانهٔ مانوی از مشمولیت بالایی از واژه نگاشتها و اندیشه نگاشتهای زبان سامی ارث برده از آرامی سلطنتی مجلس که از مشخصه های ضروری سامانهٔ پهلوی است برخوردار نیست. علاوه بر این، املای مانوی کمتر محافظه کار یا تاریخی و رابطهٔ نزدیک تر با تلفظ امروزی دارد: برای مثال؛ کلمه ای مانند «آزاد»، ʼčʼt در پهلوی نوشته می شد، ولی ʼʼzʼd در مانوی فارسی میانه در همان زمان.
خط مانوی خطی نبود که فقط برای ارائه کردن نوشته های مانوی به کار برود. وقتی که نوشتار در سغدی، که غالباً مورد بود، کتاب های مقدس مانوی مکرراً از الفبای سغدی ( خط اویغور ) استفاده می کردند.
در سدهٔ نوزدهم میلادی، هیئت های اعزامی آلمانی عددی از نوشته های مانوی در بولاییق روی جادهٔ ابریشم در نزدیکی تورپان در مکانی که شین جیانگ امروزی در آن قرار دارد، کشف کردند. بسیاری از این نوشته ها، امروزه در برلین محافظت می شوند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفابن ندیم در الفهرست آن را منانی خوانده و دربارهٔ آن سخن رانده است و برخی از حرفهای آن را بازسازی نموده است. وی این خط را آمیزه ای از فارسی و سریانی می داند؛ و شمار حرفهای آن را نیز بیش از الفبای عربی می داند. به گفته وی مردم ورارود و سمرقند نیز که در نوشته های دینی خود از این دبیره بهره می بردند آن را خط دینی می نامیدند. ابن ندیم همچنین این دبیره را خط رازآمیز می خواند. [ نیازمند منبع]
در یافته های باستان شناسان نمونه هایی از این خط در ترکستان چین به دست آمده است. این خط برای نوشتن زبانهای پارسی میانه، پارتی، سغدی و گاه ایغوری به کار می رفته است.
متن های مانوی باستان با یک الفبا که هنوز با نام سریانی - آرامی شناخته می شود پدیدار گشته اند و این نوشته ها بعدها به عنوان متن های سریانی/آرامی طبقه بندی شده اند. نوشته های بعدی که از خط مانوی برای ایجاد استفاده کرده اند، در ادبیات سه قوم زبان برگزیدهٔ ایرانی میانه تأیید شده اند:
• سغدی — گویش سغد در شرق، که جمعیت مانوی بسیاری داشت.
• پارتی — گویش پارت در شمال شرق، که از مادی شمال غرب قابل تشخیص نیست.
• پارسی میانه — گویش پارس ( پارس، یا پرشیا ) در جنوب غربی ایران.
سامانهٔ مانوی از مشمولیت بالایی از واژه نگاشتها و اندیشه نگاشتهای زبان سامی ارث برده از آرامی سلطنتی مجلس که از مشخصه های ضروری سامانهٔ پهلوی است برخوردار نیست. علاوه بر این، املای مانوی کمتر محافظه کار یا تاریخی و رابطهٔ نزدیک تر با تلفظ امروزی دارد: برای مثال؛ کلمه ای مانند «آزاد»، ʼčʼt در پهلوی نوشته می شد، ولی ʼʼzʼd در مانوی فارسی میانه در همان زمان.
خط مانوی خطی نبود که فقط برای ارائه کردن نوشته های مانوی به کار برود. وقتی که نوشتار در سغدی، که غالباً مورد بود، کتاب های مقدس مانوی مکرراً از الفبای سغدی ( خط اویغور ) استفاده می کردند.
در سدهٔ نوزدهم میلادی، هیئت های اعزامی آلمانی عددی از نوشته های مانوی در بولاییق روی جادهٔ ابریشم در نزدیکی تورپان در مکانی که شین جیانگ امروزی در آن قرار دارد، کشف کردند. بسیاری از این نوشته ها، امروزه در برلین محافظت می شوند.
wiki: خط مانوی