دهم یاد هم آغوشی بآن طفل
که مکتوبم بخط توأمان است.
خان آرزو ( از آنندراج ).
خط توامان
لغت نامه دهخدا
دهم یاد هم آغوشی بآن طفل
که مکتوبم بخط توأمان است.
فرهنگ فارسی
پیشنهاد کاربران
خط توأمان شیوه ای تفننی در خوشنویسی ایرانی بوده است که در آن از ترکیب کلمات و حروف، صورت انسان یا حیوانات یا نوشته ای جدید تشکیل می شود.
ابتکار این خط مربوط خوشنویس و شاعر خوش قریحه اواخر سده نهم و اوایل دهم هجری مجنون پسر کمال الدین محمود رفیقی ( درگذشت ۹۵۱ ه. ق ) می دانند که به واسطه آنکه گاهی به دست چپ کتابت می کرد و گاهی نیز کلمات را از چپ به راست و وارونه می نوشت و همه تذکره نویسان معتقدند که در چپ نویسی کسی به قدرت او نیامده است از این رو معروف به «مجنون چپ نویس» بود.
... [مشاهده متن کامل]
خط توأمان نوعی پازل و بازی بصری با خط و حروف است که از ترکیب متقابل یا دوطرفه نوشته ها یا خطوط غیرقابل خواندن حروف قابل خواندن یا اشکالی از انسان یا حیوانات پدید آورند. این خط تفننی را که بیشتر توسط مبتکر آن کار شده را می تواند از ریشه های اولیه نقاشیخط امروزی محسوب شود.
مجنون رفیقی هروی در رساله تألیف خود به نام «خط و سواد» ضمن ارائه شرح حال خود در باره این ابداعش که آن را مزید بر اختراعات قبلی خود می داند نوشته: «قداخترعت اختراعاً خطاً غریباً من المعکوس مشکلاً به شکل الانسان و غیره وسمّیته بالتوامان فقسمته صورتین متشابهین المتقابلین برین صورت
در توصیف چگونگی این خط یا روش تفننی خوشنویسی، دیگران هم مطالبی آورده اند که کمی متفاوت است:
• تحفهٔ سامی ( یا تذکرة سامی ) تألیف سام میرزا صفوی، دومین پسر شاه اسماعیل اول تالیف شده در حدود سال ۹۲۹ خورشیدی ( برابر با ۹۵۷ قمری و /۱۵۵۰ میلادی ) اختراع آن را به مجنون رفیقی هروی نسبت داده و می گوید که او «از خوش طبعان هرات است و در خط چپ بی بدل بود و خط دیگر اختراع کرده بود و آن را توأمان نام نهاده بود» و در باره این خط می نویسد: «و صورت آن خط چنان بود که در دو صورت خط در او خوانا بود» »
• گلستان هنر تألیف قاضی احمد منشی قمی تالیف شده در سال ۱۰۰۶ هجری قمری درباره خط توأمان نوشته: «از ترکیب کلمات آن صورت انسان و حیوان بهم می رسید و از جمله این مصراع را: نرخ شکر و قند شکست از شکرستان از دو طرف نوشته بود، به صورت سه چهار آدمی که بر زبر یکدیگر بوده باشند و صورت و خط هر دو در کمال خوبی و مرغوبی بود. »
• فرهنگ آنندراج تألیف شده، در ۱۲۶۷ خورشیدی ( برابر با ۱۳۰۶ قمری و ۱۸۸۸ میلادی ) نوشته: «خط توأمان به اصطلاح خوش نویسان آنست که بر دو ورق صفحهٔ کاغذ نقوش مختلف کشند که هرگاه هر دو صفحه را روی هم گذارند، صورت حرف برنگ سفید از آن نمایان شود.
ابتکار این خط مربوط خوشنویس و شاعر خوش قریحه اواخر سده نهم و اوایل دهم هجری مجنون پسر کمال الدین محمود رفیقی ( درگذشت ۹۵۱ ه. ق ) می دانند که به واسطه آنکه گاهی به دست چپ کتابت می کرد و گاهی نیز کلمات را از چپ به راست و وارونه می نوشت و همه تذکره نویسان معتقدند که در چپ نویسی کسی به قدرت او نیامده است از این رو معروف به «مجنون چپ نویس» بود.
... [مشاهده متن کامل]
خط توأمان نوعی پازل و بازی بصری با خط و حروف است که از ترکیب متقابل یا دوطرفه نوشته ها یا خطوط غیرقابل خواندن حروف قابل خواندن یا اشکالی از انسان یا حیوانات پدید آورند. این خط تفننی را که بیشتر توسط مبتکر آن کار شده را می تواند از ریشه های اولیه نقاشیخط امروزی محسوب شود.
مجنون رفیقی هروی در رساله تألیف خود به نام «خط و سواد» ضمن ارائه شرح حال خود در باره این ابداعش که آن را مزید بر اختراعات قبلی خود می داند نوشته: «قداخترعت اختراعاً خطاً غریباً من المعکوس مشکلاً به شکل الانسان و غیره وسمّیته بالتوامان فقسمته صورتین متشابهین المتقابلین برین صورت
در توصیف چگونگی این خط یا روش تفننی خوشنویسی، دیگران هم مطالبی آورده اند که کمی متفاوت است:
• تحفهٔ سامی ( یا تذکرة سامی ) تألیف سام میرزا صفوی، دومین پسر شاه اسماعیل اول تالیف شده در حدود سال ۹۲۹ خورشیدی ( برابر با ۹۵۷ قمری و /۱۵۵۰ میلادی ) اختراع آن را به مجنون رفیقی هروی نسبت داده و می گوید که او «از خوش طبعان هرات است و در خط چپ بی بدل بود و خط دیگر اختراع کرده بود و آن را توأمان نام نهاده بود» و در باره این خط می نویسد: «و صورت آن خط چنان بود که در دو صورت خط در او خوانا بود» »
• گلستان هنر تألیف قاضی احمد منشی قمی تالیف شده در سال ۱۰۰۶ هجری قمری درباره خط توأمان نوشته: «از ترکیب کلمات آن صورت انسان و حیوان بهم می رسید و از جمله این مصراع را: نرخ شکر و قند شکست از شکرستان از دو طرف نوشته بود، به صورت سه چهار آدمی که بر زبر یکدیگر بوده باشند و صورت و خط هر دو در کمال خوبی و مرغوبی بود. »
• فرهنگ آنندراج تألیف شده، در ۱۲۶۷ خورشیدی ( برابر با ۱۳۰۶ قمری و ۱۸۸۸ میلادی ) نوشته: «خط توأمان به اصطلاح خوش نویسان آنست که بر دو ورق صفحهٔ کاغذ نقوش مختلف کشند که هرگاه هر دو صفحه را روی هم گذارند، صورت حرف برنگ سفید از آن نمایان شود.
