خصائص النبی

[ویکی فقه] خصائص النبی، ویژگی های خاص تکوینی و تشریعی پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم، به ویژه احکام خاص مقرر شده برای او و درباره او می باشد.
واژه خصائص، جمع خصیصه، به معنای ویژگی ها و اوصاف متمایز است. مراد از تعبیر خصائص النبی در اصطلاح متون دینی، ویژگی های منحصر به فرد شخص حضرت محمد صلی اللّه علیه وآله وسلم و نیز آیین اوست که او را از دیگران، اعم از مسلمانان و پیامبران دیگر، متمایز می سازد.
حیطه بحث
این ویژگی ها، اعم از اوصاف ذاتی و تکوینی او (چه ویژگی های ظاهری و چه باطنی) است که طیف وسیعی از اوصاف و شمایل و اخلاق و کردار آن حضرت، وقایع و رویدادهای زمان ایشان، کرامات و معجزات نبوی ، تشریعات خاص مربوط به او و حتی ویژگی های امت و آیین او را دربر می گیرد. البته مراد از خصائص النبی (خصائص الرسول) به معنای اخصّ که محور اصلی بحث در این مقاله است، مفهوم مورد نظرِ فقها یعنی احکام اختصاصی پیامبر و نیز احکامی است که درباره آن حضرت تشریع شده است.
آثار تألیف شده
از مهم ترین آثار درباره خصائص النبی، کتاب کفایة الطالب اللَبیب فی خصائص الحبیب معروف به الخصائص الکبری اثر جلال الدین سیوطی (متوفی ۹۱۱) است.این کتاب مشتمل بر حدود پانصد و هفتاد باب درباره خصایص پیامبر به معنای عام آن است.سیوطی خود این کتاب را با نام اُنموذَج اللبیب فی خصائص الحبیب تلخیص کرده است.عبدالمجید بن محرّم سیواسی حنفی (متوفی ۱۰۴۹)، عبدالوهاب شعرانی (متوفی ۹۷۲) و محمد بن عبدالقادر خطیب دمشقی نیز آن را تلخیص کرده اند.عبدالرئوف مُناوی دو شرح بزرگ و کوچک بر أنموذج اللبیب نوشته و محمد بن احمد اهدل هم شرحی با عنوان فتح الکریم القریب نگاشته است.
← توسط عالمان اهل سنت
...

[ویکی شیعه] خصائص النبی، ویژگی های خاص تکوینی و تشریعی پیامبر اکرم (ص) است که ایشان را از همه مسلمانان و نیز سایر پیامبران مسلمانان متمایز می کند. خصائص النبی، دو اصطلاح عام و خاص دارد. در اصطلاح خاص فقهی، به احکام اختصاصی ای پیامبر اکرم(ص) گفته می شود. جواز ازدواج دائم با بیش از چهار زن، وجوب نماز شب، حرمت ازدواج با کنیزان و اهل کتاب، حرمت دریافت صدقه و حرمت ازدواج با زنان پیامبر بخشی از این ویژگی هاست.
معنای لغوی: واژه خصائص، جمع خصیصه، به معنای ویژگی ها و اوصافی است که یک فرد را از دیگران متمایز و مشخص می کند.
معنای اصطلاحی: این واژه در اصطلاح متون دینی، دو کاربرد عام و خاص دارد.

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است
خصائص النبی، ویژگیهای خاص تکوینی و تشریعی پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم، به ویژه احکام خاص مقرر شده برای او و درباره او. واژه خصائص، جمع خصیصه به معنای ویژگی ها و اوصاف متمایز است. مراد از تعبیر خصائص النبی در اصطلاح متون دینی، ویژگی های منحصر به فرد شخص حضرت محمد صلی اللّه علیه و آله و سلم و نیز آیین اوست که او را از دیگران، اعم از مسلمانان و پیامبران دیگر متمایز می سازد. این ویژگیها اعم از اوصاف ذاتی و تکوینی او (چه ویژگیهای ظاهری و چه باطنی) است که طیف وسیعی از اوصاف و شمایل و اخلاق و کردار آن حضرت، وقایع و رویدادهای زمان ایشان، کرامات و معجزات نبوی، تشریعات خاص مربوط به او و حتی ویژگی های امت و آیین او را دربرمی گیرد. البته مراد از خصائص النبی (خصائص الرسول) به معنای اخصّ که محور اصلی بحث در این مقاله است، مفهوم مورد نظرِ فقها یعنی احکام اختصاصی پیامبر و نیز احکامی است که درباره آن حضرت تشریع شده است.
از مهم ترین آثار درباره خصائص النبی، کتاب کفایة الطالب اللَبیب فی خصائص الحبیب معروف به الخصائص الکبری اثر جلال الدین سیوطی (متوفی 911) است. این کتاب مشتمل بر حدود پانصد و هفتاد باب درباره خصایص پیامبر به معنای عام آن است. سیوطی خود این کتاب را با نام اُنموذَج اللبیب فی خصائص الحبیب تلخیص کرده است. عبدالمجیدبن محرّم سیواسی حنفی (متوفی 1049)، عبدالوهاب شعرانی (متوفی 972) و محمد بن عبدالقادر خطیب دمشقی نیز آن را تلخیص کرده اند. عبدالرئوف مُناوی دو شرح بزرگ و کوچک بر أنموذج اللبیب نوشته و محمد بن احمد اهدل هم شرحی با عنوان فتح الکریم القریب نگاشته است.
برخی از آثار مهم دیگر در این باره که عمدتا عالمان اهل سنّت نگاشته اند، عبارت اند از:
برخی از عالمان پیشین اهل سنّت از جمله محمد بن محمد شامی، عبدالواحدبن عبدالکریم زَملَکانی (متوفی 651)، تاج الدین سُبْکی و محمد بن یوسف اندلسی معروف به ابن مُسَدی (متوفی 663) و نیز شماری از علمای متأخرتر، آثاری درباره خصائص النبی تألیف کرده اند. همچنین کسانی چون یوسف بن موسی رندی (متوفی ح 767)، احمد بن قاسم بونی (متوفی 1139)، محمد بن موسی عُسَیلی (متوفی 1031)، یحیی بن موسی عَسّاسی (متوفی 842) و بدرالدین غَزّی عامری، درباره خصائص النبی آثاری منظوم پدید آورده اند.
آثار اختصاصی عالمان شیعی درباره خصائص النبی معدود است، از جمله خصائص النبی أحمد بن محمد بن دؤل قمی (متوفی 350) همچنین در منابع مربوط به سیره و تاریخ و کلام در قالب عناوینی چون شمائل، فضائل، مناقب، معجزات و دلایل نبوت پیامبر اکرم از برخی خصایص وی سخن به میان آمده است مانند:
به علاوه در منابع حدیثی و تفسیر نیز به مناسبت بحث از آیات و احادیث مرتبط با خصائص النبی به این موضوع توجه شده است.
در منابع مربوط به خصایص نبوی به استناد آیات و احادیث، علاوه بر احکام شرعیِ ویژه پیامبر به برخی از ویژگیهای ذاتی او، اعم از اوصاف خُلقی و مقام معنوی که خداوند به او ارزانی کرده و نیز خصایص امت وی پرداخته شده است. برخی از مهم ترین ویژگیهای مزبور چنین است: سَرْور آدمیان و اسوه جهانیان؛ برتر از همه در اخلاق و کردار و خاتم پیامبران ؛ هدف غایی خلقت جهان و مقدم بر همه انبیا؛ تنها پیامبری که به معراج رفته و به سدرة المنتهی راه یافته است؛ جهانی بودن نبوت و رسالت او ؛ بشارت دادن همه پیامبران به آمدن او و عهد و میثاق گرفتن ایشان از امتشان مبنی بر پیروی کردن از پیامبر پس از بعثت؛ مصون بودن قرآن، معجزه جاودان او، از تحریف؛ رعب افکندن خداوند در دل دشمنان برای یاری رساندن به پیامبر؛ و سرور آدمیان در قیامت.

[ویکی نور] خصائص النبی (صلی الله علیه و سلم). «خصائص النبی» اثر عمر بن علی بن احمد، معروف به ابن ملقن، کتابی است به زبان عربی درباره ویژگی ها و صفات پیامبر(ص) که در اواخر قرن هشتم هجری، نوشته شده است.
کتاب مشتمل بر مقدمه ای به قلم محقق، سید یوسف احمد، مقدمه مؤلف و چهار نوع می باشد.
تاکنون آثار متعددی درباره ویژگی های پیامبر(ص) به نگارش درآمده که این کتاب از آن جمله است. مؤلف در این کتاب برخی خصیصه های آن حضرت را معرفی کرده و آنها را به چهار نوع: واجبات، محرمات، مباحات و فضائل تقسیم کرده و ذیل هر یک از این انواع، خصائص فراوانی را از کتاب و سنت نقل نموده است.
اغلب روایاتی که در این کتاب بدان ها استناد شده، در کتب صحاح سته و غیره موجود است.
مؤلف در بیان نوع اول از ویژگی های پیامبر؛ یعنی خصائص واجب حضرت، می نویسد:

[ویکی شیعه] خصائص النبی (کتاب ها). خَصائِصُ النّبی، عنوان آثار مرتبط با ویژگی ها و اختصاصات پیامبر اسلام(ص). این آثار، به ویژگی های ظاهری جسمی و روحی اختصاصی پیامبر و همچنین احکامی که به صورت خاص در حق او تشریع شده، می پردازد. بیشتر منابع معروف در این زمینه، مربوط به اهل سنت است. الخصائص الکبری تألیف جلال الدین سیوطی مهمترین اثر در این زمینه است. برخی از علماء این مبحث را به صورت منظوم و در قالب شعر ارائه کرده اند.
خصائص النبی، به ویژگی هایی گفته می شود که مختص پیامبر اسلام(ص) است. این اختصاصات، شامل ویژگی های ظاهری تکوینی و اوصاف روحی و نیز احکامی است که به صورت اختصاصی درباره پیامبر تشریع شده؛ چه احکامی که تکلیفی بیشتر از سایر مسلمانان بر عهده وی گذاشته (مثل وجوب نماز شب)، یا اجازه ها و امور مباحی که فقط مختص پیامبر است (مانند ازدواج با بیش از ۴ زن)، و نیز احکامی که برای حفظ احترام ایشان جعل شده و رعایت آنها بر مسلمانان لازم است.
از مهمترین آثار درباره خصائص النبی، کتاب کفایة الطالب اللَبیب فی خصائص الحبیب معروف به الخصائص الکبری اثر جلال الدین سیوطی (درگذشت ۹۱۱ق) است.