خَشایارشای اول (حک: ۴۸۵ـ۴۶۵پ م)
خَشایارشای اول
شاهنشاه ایران از سلسلۀ هخامنشی. فرزند داریوش اول و آتوسا، دختر کوروش کبیر. ظاهراً در اوایل سلطنت پدر خود به دنیا آمد و دراثر نفوذ مادرش به ولایتعهدی رسید. در زمان پدر، حاکم بابل بود. در آغاز سلطنت با رقابت برادرش هخامنش روبه رو شد و با اعطای امتیازاتی به او، اطاعتش را به دست آورد. پس از آن شورش مصریان را درهم شکست و رفتارهای سختگیرانه ای علیه آنان درپیش گرفت و برادرش هخامنش را به حکومت آن سامان گماشت. پیش از فراهم آوردن مقدمات جنگ با یونان، شورش بابل را سرکوب کرد و کلیۀ امتیازات آن را که از دورۀ کوروش کبیر بازمانده بود، ملغی ساخت و پرستشگاه های آن را برانداخت و مجسمۀ طلایی مردوک را گداخته و به صورت شمش زر درآورد و املاک بسیاری از ثروتمندان بابلی را به پارسیان بخشید و مملکت بابل را ضمیمۀ آشور گردانید. آن گونه که از کتیبۀ خشایارشا برمی آید، در شرق نیز فتوحاتی داشت. از ۴۸۳ق درصدد تهیۀ مقدمات جنگ با یونان برآمد. به دستور او آذوقۀ فراوانی در تراکیا جمع آوری شد و برای جلوگیری از تکرار آسیب هایی که در جنگ اول ایران و یونان متوجه بحریۀ ایران شده بود کانالی در شبه جزیرۀ کوه آتوس حفر و دوپل قایقی بر تنگه هلسپونت (داردانل) ساخته شد. سپاه بزرگ خشایارشا که دربارۀ تعداد نفرات آن اغراق و غلو بسیار شده است، در ۴۸۰پ م عازم یونان شد و در تنگۀ ترموپیل با جنگجویان اندکی به فرماندهی لئونیداس، پادشاه اسپارت، به جنگ پرداخت و پس از غلبه بر آنان عازم تصرف آتن شد و با وجود تلفاتی که بر نیروی دریایی خشایارشا وارد آمد، شهر آتن تصرف گردید. اما شکست دریایی سالامیس (سالامین)، خشایارشا را از ادامۀ حضور در یونان بازداشت. در اواخر ۴۸۰پ م به آسیای صغیر بازگشت و سپاه بزرگی را به فرماندهی ماردونیوس (مردونیه)در یونان باقی گذاشت. شکست ماردونیوس و قتل او در نبرد پلاته، سبب هزیمت سپاهیان ایران از یونان شد و تا ۴۷۸پ م تمامی تصرفات ارتش خشایارشا در یونان دوباره به یونانیان بازگشت. خشایارشا را با احشویروش در کتاب استر از عهد عتیق برابر دانسته اند. طبق نوشته های آن کتاب، استر، همسر یهودی خشایارشا، توطئه هامان وزیر علیه یهودیان را خنثی ساخت و موجبات اعدام هامان را فراهم آورد و یهودیان را از قتل عام نجات داد. خشایارشا، ساختمان قصری را که پدرش در شوش آغاز کرده بود به پایان برد و کاخی در تخت جمشید ساخت. کتیبه های او در تخت جمشید، وان (در ارمنستان) و الوند باقی مانده است.
خَشایارشای اول
شاهنشاه ایران از سلسلۀ هخامنشی. فرزند داریوش اول و آتوسا، دختر کوروش کبیر. ظاهراً در اوایل سلطنت پدر خود به دنیا آمد و دراثر نفوذ مادرش به ولایتعهدی رسید. در زمان پدر، حاکم بابل بود. در آغاز سلطنت با رقابت برادرش هخامنش روبه رو شد و با اعطای امتیازاتی به او، اطاعتش را به دست آورد. پس از آن شورش مصریان را درهم شکست و رفتارهای سختگیرانه ای علیه آنان درپیش گرفت و برادرش هخامنش را به حکومت آن سامان گماشت. پیش از فراهم آوردن مقدمات جنگ با یونان، شورش بابل را سرکوب کرد و کلیۀ امتیازات آن را که از دورۀ کوروش کبیر بازمانده بود، ملغی ساخت و پرستشگاه های آن را برانداخت و مجسمۀ طلایی مردوک را گداخته و به صورت شمش زر درآورد و املاک بسیاری از ثروتمندان بابلی را به پارسیان بخشید و مملکت بابل را ضمیمۀ آشور گردانید. آن گونه که از کتیبۀ خشایارشا برمی آید، در شرق نیز فتوحاتی داشت. از ۴۸۳ق درصدد تهیۀ مقدمات جنگ با یونان برآمد. به دستور او آذوقۀ فراوانی در تراکیا جمع آوری شد و برای جلوگیری از تکرار آسیب هایی که در جنگ اول ایران و یونان متوجه بحریۀ ایران شده بود کانالی در شبه جزیرۀ کوه آتوس حفر و دوپل قایقی بر تنگه هلسپونت (داردانل) ساخته شد. سپاه بزرگ خشایارشا که دربارۀ تعداد نفرات آن اغراق و غلو بسیار شده است، در ۴۸۰پ م عازم یونان شد و در تنگۀ ترموپیل با جنگجویان اندکی به فرماندهی لئونیداس، پادشاه اسپارت، به جنگ پرداخت و پس از غلبه بر آنان عازم تصرف آتن شد و با وجود تلفاتی که بر نیروی دریایی خشایارشا وارد آمد، شهر آتن تصرف گردید. اما شکست دریایی سالامیس (سالامین)، خشایارشا را از ادامۀ حضور در یونان بازداشت. در اواخر ۴۸۰پ م به آسیای صغیر بازگشت و سپاه بزرگی را به فرماندهی ماردونیوس (مردونیه)در یونان باقی گذاشت. شکست ماردونیوس و قتل او در نبرد پلاته، سبب هزیمت سپاهیان ایران از یونان شد و تا ۴۷۸پ م تمامی تصرفات ارتش خشایارشا در یونان دوباره به یونانیان بازگشت. خشایارشا را با احشویروش در کتاب استر از عهد عتیق برابر دانسته اند. طبق نوشته های آن کتاب، استر، همسر یهودی خشایارشا، توطئه هامان وزیر علیه یهودیان را خنثی ساخت و موجبات اعدام هامان را فراهم آورد و یهودیان را از قتل عام نجات داد. خشایارشا، ساختمان قصری را که پدرش در شوش آغاز کرده بود به پایان برد و کاخی در تخت جمشید ساخت. کتیبه های او در تخت جمشید، وان (در ارمنستان) و الوند باقی مانده است.
wikijoo: خشایارشای_اول