خرنوب

[ویکی فقه] خَرنوب، نامی است که امروزه به گیاهی دارویی با نام علمیL. Ceratonia siliqua متعلق به خانواده ارغوان داده شده اما در قدیم، به چند گیاه مختلف از خانواده های مختلف اطلاق می شده است.
نام این گیاه از واژه اکدّی Kharubo گرفته شده و در آرامی به صورت Karoubo در آمده است. نام علمی این گیاه هم از واژه یونانی کراس، به معنی بال و شاخه، گرفته شده است. پلینیوس/ پلینی اکبر، دانشمند رومی (۲۳ـ۷۹م) در کتابش با نام تاریخ طبیعی، از گیاه ceratiaنام برده که برای درمان امراض شکمی و اسهال خونی به کار می رفته است. همچنین در جای دیگری از این کتاب، از گیاهی نام برده است که یونیها آن را ceroniaو مصریها آن را انجیر می نامیدند. محققان این دو گیاه را خرنوب دانسته اند. در ترجمه عربی کتاب الحشائش، اثر دیوسکوریدس، خرنوب شامی معادل قاراطیا ذکر شده که صورت معرب واژه یونانی کراتیا است. در کتابهای دارویی دوره اسلامی، نام این گیاه را در سریانی به صورت حرّوبی، حُجثا، فیزید جاغی/ حاغی، در سجزی (سیستانی) به صورت شمرک، در فارسی خُرنوب، خَروب، شجره سلیمان و ینبوت آورده اند. گاه برای خرنوب انواعی ذکر کرده اند، از جمله نَبَطی، شامی، هندی و مصری
شناخت ماهیت خرنوب
شناخت ماهیت گیاهانی که در منابع مختلف گیاه دارویی با نام خرنوب آمده اند، باتوجه به توصیفات بسیار کمی که گیاه داروشناسان از خصوصیات ریختی آنان آورده اند، کاری مشکل و گاه نافرجام است. از نوشته های دینوری (ادیب و گیاه شناس ایرانی در سده سوم) می توان به تفاوت خرنوب نبطی و شامی پی برد. طبق نوشته های او، خرنوب نبطی همان یَنْبوت است و این گیاه خاری است که با آن آتش برمی افروزند. ارتفاع آن نزدیک به یک ذراع است و میوه سیاهی دارد که جز در هنگام قحطی خورده نمی شود. به عقیده برخی، ینبوت همان گیاه آناغورس با نام علمی Anagyris foetida L. است. اما باتوجه به این که مردم عرب در زمان قحطی میوه ینبوت به نام فَشّ را می خورده اند و با نظر به این که دانه گیاه آناغورس دارای دو مادّه سمّی سیتیزین و آناژیرین است و خوردن آن به استفراغهای خونی منجر می شود، بعید است که این دو گیاه یکی باشند. در الفلاحة النبطیة از گیاهانی به نام های خرنوب الکبار و خرنوب الشوک نام برده شده است. به نظر برخی، خروب، خرنوب/ خروب الشوک، قَضیم قریش و خرنوب المعزی (یا شاید المغربی)، همگی معادل خرنوب نبطی اند. مترجمان عربِ کتاب الحشائش، واژه قاراطیا را به خرنوب شامی ترجمه کرده اند. به نظر می رسد، توصیفات دینوری از خرنوب شامی، به خصوصیات گیاهی که امروزه به خرنوب معروف است، نزدیک تر باشد. ابن بیطار از قول ابوعبداللّه محمد بن احمد تمیمی (نیمه دوم سده چهارم)، سه نوع خرنوب شامی را معرفی کرده است: خرنوب صیدلانی که بهتر و شیرین تر از بقیه است و اهل شام آن را می خورند، خرنوب شابونی که کشاورزان آن را می خورند، و خرنوبی که در شام از آن رُب می گیرند، و این رُبّ به سردی و رطوبت مایل، و قابض شکم است.ابن بیطار خرنوب هندی را همان خیار چنبر دانسته است. پژوهشگران معاصر، زرگری، نیز خرنوب هندی را همان خیار چنبر (فلُوس با نام علمی Cassia fistula L.، از خانواده گل ارغوان) دانسته است. ابن بیطار خرنوب مصری یا قبطی را قَرْظ نامیده است. آنچه در کتب دارویی قدیم به نام خرنوب مصری آمده، احتمالا گیاه Acacia arabica متعلق به خانواده گل ابریشم است و خَرّوب السودان (که در سودان می روید) نیز همان گیاه Cola acuminata Scho از خانواده کاکائوست.
شناخت امروزی خرنوب
آنچه امروز به نام خرنوب (Ceratonia siliqua) می شناسیم، درختی است با ارتفاع هشت تا ده متر با برگ های مرکّب و گل های بدون جام و تک جنس، میوه اش نیام و میانبرش به شیرینی عسل است. به گفته جالینوس، این درخت از سرزمین های شرق به یونان برده شده است ولی به عقیده ثابتی، احتمال می رود که بذر این درخت در زمان حمله اسکندر به ایران آورده شده باشد. با توجه به این که این درخت، بومی جنوب سوریه و آناطولی است، نظر دوم صحیح تر می نماید. مقدسی درخت خرنوب را از جمله گیاهان فارس ذکر کرده و هم اکنون نیز پایه هایی از این درخت در استان فارس موجود است. درخت خرنوب امروزه به حالت وحشی یا پرورش یافته در مناطق گرم مدیترانه، هند و کالیفرنیا یافت می شود.
کاربرد خرنوب
...

خرنوب (سرده). خرنوب ( سرده ) ( نام علمی: Ceratonia ) نام یک سرده از تیره باقلاییان است.

خَرنوب
نام فعلی درخت Ceratonia siliqua، از تیرۀ گل ارغوان. نام جنس این گیاه از واژه ای یونانی به معنی شاخ گرفته شده است، از این رو در قدیم به برخی از گیاهان که نیام آن ها شبیه شاخ و یا بلند بود خرنوب می گفتند. مثلاً گیاه Acacia arabica را خرنوب مصری می گفتند. خرنوب امروزی، درختی به ارتفاع هشت تا ده متر با برگ های مرکب و گل های تک جنس بدون جام است. این گیاه بومی سوریه و آناتولی است. پایه هایی از این درخت در استان فارس یافت می شود. به عقیدۀ برخی بذر این درخت در زمان حملۀ اسکندر مقدونی به ایران وارد شد و یونانی ها به جای آن بذر یونجه را به کشور خود برده اند.