خرص

[ویکی الکتاب] معنی خَرَّاصُونَ: بسیار دروغ پردازان (دراصل از کلمه خرص و آن عبارت است از سخنی که با گمان و تخمین و بدون علم زده شود ، و چون چنین سخنی در خطر این هست که دروغ در آن رخنه کرده باشد ، لذا کذاب دروغپرداز را هم خراص گفتهاند)
معنی تَخْرُصُونَ: حدس و تخمین می زنید(دراصل از کلمه خرص و آن عبارت است از سخنی که با گمان و تخمین و بدون علم زده شود ، و چون چنین سخنی در خطر این هست که دروغ در آن رخنه کرده باشد ، لذا کذاب دروغپرداز را هم خراص گفتهاند)
معنی یَخْرُصُونَ: حدس و تخمین می زنند(دراصل از کلمه خرص و آن عبارت است از سخنی که با گمان و تخمین و بدون علم زده شود ، و چون چنین سخنی در خطر این هست که دروغ در آن رخنه کرده باشد ، لذا کذاب دروغپرداز را هم خراص گفتهاند)
تکرار در قرآن: ۵(بار)
سخن گفتن از روی حدس و تخمین. در مجمع دروغ گفتن معنی کرده است . دروغ گفتن و هر سخن که از روی ظنّ باشد (قاموس) «خرص خرصاً: کذب - خرص فیه: حدس» (اقرب). ، . به نظر می‏آید که منظور از «تخرصون» تخمین و حدس باشد در این صورت «اَنْ هُمْ اَلّا یَخْرُصُونَ» عبارت اخرای «اِنَّ یَتَّبِعونَ اِلّا الظَّنَّ» می‏باشد یعنی: فقط از گمان پیروی می‏کنند و فقط روی تخمین و حدس سخن می‏گویند. شاید ظنّ نسبت به عقیده و خرص نسبت به قول است. ما قبل آیه اوّل در این است که مشرکان می‏گفتند: مشرک بودن و حرام دانستن ما بعضی چیزهارا خواست خداست و اگر او نمی‏خواست چنین نمی‏شدیم. آن وقت خدا در جواب می‏گوید: «قُلْ هَلْ عِندَکُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ اِنْ تَتَّبِعُونَ اِلّا الظَّنِّ...» علی هذا «اِنَّ تَتَّبِعونَ اِلّا الظَّنَّ» راجع به عقیده و «اِنْ اَنْتُمْ اِلّا تَخْرُصُونَ» راجع به قول است و خلاصه آن که عقیده‏تان روی ظنّ و سخنتان روی تخمین است ما قبل آیه اوّل نیز مؤید این احتمال است. آیه ذیل دلاللتش روشنتر از آیه قبل است پیدا است که سخن از روی حدس مقابل سخن از روی علم است. * خرّاصون را کذّابون معنی کرده‏اند یعنی دروغگویان هلاک شدند آنانکه در ورطه‏ای غافل و خطا کار مانده‏اند می‏پرسند: روز جزا کی می‏رسد؟. ولی تدبّر در آیات ما قبل و ما بعد نشان می‏دهد که مراد از آن سخن گویان از روی حدس و تخمین اند که درباره قیامت شکّ کرده و از روی حدس سخن می‏گفتند.