خرخیار

خرخیار گیاهی است علفی چندساله و پایا از تیرهٔ کدوییان است که از عصاره میوه آن به نام الاتریوم[ ۲] در پزشکی گیاهی استفاده می کنند. نام های دیگر آن خیار خر، خیار دشتی، خیار وحشی، خیارشنگ، سیم آهنگ، سماهنگ، کربز، خیارزه، اسپند، کموزسگی، کموزکول و خیار آب پران، خرخیار پران است.
خرخیار بومی مناطق معتدل آسیا، شمال آفریقا و اروپا است. سرده خرخیار در ایران یک گونه دارد که بیشتر در آذربایجان و گیلان و حتی در بخشی از مازندران نیز می روید. در قدیم خرخیار را در روغن می جوشاندند و بر بواسیر می گذاشتند و آن را سودمند می دانستند.
خرخیار دارای ساقهٔ خزنده و خوابیده و ضخیم است. میوه اش مورد توجه است و شیر حاصل از آن به مصارف دارویی می رسد. میوهٔ این گیاه کمی از زیتون درشت تر و به درازی ۴ تا ۵ سانتی متر می رسد. رنگ میوه در آغاز سبز است و پس از رسیدن زرد می شود. [ ۳] برگ های آن سه گوش با دمبرگ دراز است؛ گل هایش زردرنگ است که در تابستان می شکفند.
مشخصات: ساقهٔ پوشیده از کرک های زبر و خشن، برگها متناوب، پهن و دارای بریدگیهای کم عمق با دمبرگ دراز پوشیده از کرک بدون پیچک، گلها زرد کوچک و نر و ماده جداگانه روی یک پایه. میوه شبیه بلوط دراز، پس از رسیدن به رنگ سبز مایل به زرد پوشیده از تار زبر، طعم بسیار تلخ، پس رسیدن میوه، سوراخی در محل اتصال میوه به دمگل ایجاد شده و تخمها با سرعت و شدت و با صدا به خارج پرتاب می شوند. ریشهٔ آن بزرگ و سفید است.
رسوب خشک شدهٔ مغز خیار که در بازار به نام الاتریوم وجود دارد، خاصیت تخدیر دارد و در موارد مالاریا و بیماری آب ترسی است و در اثر گاز گرفتن حیوانات هار در انسان عارض می شود و به هاری معروف است نیز به کار می رود. مسهل و تخلیه کنندهٔ بسیار قوی است همچنین خوراک زیاد آن ایجاد مسمومیت، دل پیچه و سردرد می کند. از نظر طبیعت، گرم و خشک است و طبق پزشکی سنتی، پاک کنندهٔ دماغ، مسهل صفرا، بلغم خام و زردآب است و برای لقوه، فلج، صرع، کزاز، سردرد، دردهای مفاصل، نقرس، میگرن، سیاتیک، سرفهٔ سرد، تنگی نفس، گازها، استسقاء، یرقان سیاه، بواسیر، خرد کردن سنگ کلیه و مثانه، قاعده آور و ازدیاد ترشح ادرار نافع است. خوردن دم کردهٔ آن برای جذام مفید است.
خ