[ویکی فقه] بَعیث، لقب خِداش بن بِشْر مُجاشِعی، شاعر هجاگوی بصره است.
با این که بهترین خطیب بنی تمیم به شمار می رفت، جُمَحی او را در دومین رده شاعران بزرگ اسلامی جای داده است. نظر منتقدان درباره بعیث اما به اعتقاد منتقدان، بیشتر شهرت و پیروزی جَریر، موجب گمنامی نسبی بعیث شده است. رقیبان بعیث دوران فعالیت شاعری بعیث، با روزگار دو رقیب معروف او، جریر و فَرَزدَق، مقارن و پیوسته بوده است. برخورد بعیث با رقبیان وی سالیان دراز با جریر و فرزدق مهاجات داشته و بویژه هجویاتی تند درباره فرزدق سروده است. وی سرانجام ناچار شد فرزدق را که همیشه هم حرمت او را مراعات نمی کرد، به یاری طلبد. (فرزدق او را ابن حَمراء العِجان ، لقب داده بود، که به پستی نسب مادرش اشاره دارد که از کنیزان سجستان بود). نظر یاقوت درباره مرگ بعیث یاقوت تاریخ مرگ او را ۱۳۴ هجری ذکر کرده، اما چون در جای دیگر می گوید که شاعر در عصر ولید بن عبدالملک (حک: ۸۸ ـ ۹۸) در گذشته است، آن تاریخ را نمی توان معتبر دانست. منابع (۱) حسن بن بشر آمدی، المؤتلف والمختلف فی اسماء الشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم. (۲) ابن درید، الاشتقاق، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ش ۱۴۷، مصر ۱۳۷۸/۱۹۵۸. (۳) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵. (۴) ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، چاپ احمد محمد شاکر، مصر ۱۹۶۶. (۵) معمر بن مثنی ابوعبیده، نقائض جریر و الفرزدق، جاهای متعدد. (۶) عمرو بن بحر جاحظ، البیان والتبیین، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲، فهرست. (۷) عمرو بن بحر جاحظ ، کتاب الحیوان، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۹، فهرست. (۸) جریر بن عطیه، دیوان جریر. (۹) محمد بن سلام جُمَحی، طبقات الشعراء، لیدن ۱۹۱۳، فهرست. (۱۰) همام بن غالب فرزدق، دیوان فرزدق. (۱۱) یاقوت حموی، ارشادالاریب الی معرفة الادیب، چاپ مارگولیوث، لیدن ۱۹۰۷ـ۱۹۳۱.
با این که بهترین خطیب بنی تمیم به شمار می رفت، جُمَحی او را در دومین رده شاعران بزرگ اسلامی جای داده است. نظر منتقدان درباره بعیث اما به اعتقاد منتقدان، بیشتر شهرت و پیروزی جَریر، موجب گمنامی نسبی بعیث شده است. رقیبان بعیث دوران فعالیت شاعری بعیث، با روزگار دو رقیب معروف او، جریر و فَرَزدَق، مقارن و پیوسته بوده است. برخورد بعیث با رقبیان وی سالیان دراز با جریر و فرزدق مهاجات داشته و بویژه هجویاتی تند درباره فرزدق سروده است. وی سرانجام ناچار شد فرزدق را که همیشه هم حرمت او را مراعات نمی کرد، به یاری طلبد. (فرزدق او را ابن حَمراء العِجان ، لقب داده بود، که به پستی نسب مادرش اشاره دارد که از کنیزان سجستان بود). نظر یاقوت درباره مرگ بعیث یاقوت تاریخ مرگ او را ۱۳۴ هجری ذکر کرده، اما چون در جای دیگر می گوید که شاعر در عصر ولید بن عبدالملک (حک: ۸۸ ـ ۹۸) در گذشته است، آن تاریخ را نمی توان معتبر دانست. منابع (۱) حسن بن بشر آمدی، المؤتلف والمختلف فی اسماء الشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم. (۲) ابن درید، الاشتقاق، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ش ۱۴۷، مصر ۱۳۷۸/۱۹۵۸. (۳) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵. (۴) ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، چاپ احمد محمد شاکر، مصر ۱۹۶۶. (۵) معمر بن مثنی ابوعبیده، نقائض جریر و الفرزدق، جاهای متعدد. (۶) عمرو بن بحر جاحظ، البیان والتبیین، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲، فهرست. (۷) عمرو بن بحر جاحظ ، کتاب الحیوان، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۹، فهرست. (۸) جریر بن عطیه، دیوان جریر. (۹) محمد بن سلام جُمَحی، طبقات الشعراء، لیدن ۱۹۱۳، فهرست. (۱۰) همام بن غالب فرزدق، دیوان فرزدق. (۱۱) یاقوت حموی، ارشادالاریب الی معرفة الادیب، چاپ مارگولیوث، لیدن ۱۹۰۷ـ۱۹۳۱.