ختم

[ویکی الکتاب] معنی خَتَمَ: مُهر نهاد (مهر کردن کنایه است از بستن چیزی به طوری که باز نشود)
معنی خَاتَمَ: به معنای هر چیزی است که با آن ، چیزی را مُهر کنند و مراد از خاتم النبیین بودن حضرت محمد صلی الله علیه و آله ، این است که نبوت با او ختم شده ، و بعد از او دیگر نبوتی نخواهد بود .
معنی تَمَتَّعَ: بهره برد (در جمله"فَمَن تَمَتَّعَ بِـﭑلْعُمْرَةِ إِلَی ﭐلْحَجِّ "یعنی :پس هر کس تمتع ببرد به وسیله عمره تا حج یعنی با عمره عمل عبادت خود را ختم کند ، و تا مدتی از احرام درآید تا دوباره برای حج احرام بپوشد)
تکرار در قرآن: ۸(بار)
مهر زدن. گاهی بنفسه متعدی می‏شود و گاهی به «علی» (اقرب) در آیه دیگری به جای ختم، طبع آمده است ، . * ظنّ قوی آن است که «غشاوة» مبتدای مؤخّر و «علی سمعهم» خبر مقدّم و «علی ابصارهم» معطوف بر «علی سمعهم» باشد. معنی آیه این می‏شود: خدا بدلهای آنها مهر زده و بر گوش‏ها و چشمهای آنان پرده به خصوصی هست و آنها مهرزده و بر گوش‏ها و چشمهای آنان پرده بخصوصی هست و آنها راست عذاب بزرگ . نا گفته نماند در این صورت جمله بعدی دلیل «خَتَمَ اللّهُ عَلی قُلُوبِهِمْ» است یعنی بر دلهایشان مهر زده چون برگوش و چشم پرده دادند پیداست که اگر گوش از شنیدن حق در پرده باشد، قلب مهر زده می‏شود. علی هذا این آیه نظیر آیه است که مهر فقط برای قلب است و چون گوش و چشم مأخوذ شده دل ممهور می‏گردد. در آیه دیگری مهر برای قلب و گوش و پرده برای چشم ذکر شده است . بهنظر میاید علّت این تعبیر جمله «اَضَلَّهُ اللّهُ عَلی عِلْمٍ» باشد چون دانستن نوعاً به وسیله شنیدن است کسی که دانسته گمراه باشد قلب و گوش او هر دو ممهور است. و اگر گ‏وشش مهر نداشت مهر نداشت با وجود دانستن گمراه نمی‏شد. لذاست که غشاوه فقط برای چشم آمده است. * . رحیق: خمر مخصوصی است. مجمع آن را شراب خالص گفته است. ختام را طبرسی و راغب مایختم به و آخر طعم گفته‏اند یعنی طعم مشک مخصوصی است. بعضی‏ها آن را مهر گفته‏اند یعنی علی هذا معنی آیه این است: از شراب خالص مهر خورده نوشانده می‏شود مهر آن نوعی مشک است پس رغبت کنندگان در آن همچشمی کنند . * . ناگفته نماند: پایان دادن و به آخر رسیدن یکی از معانی ختم است «ختمت القرآن» یعنی قرائت قرآن به آخر رساندم (راغب). این از آن جهت است که پایان دادن یک شی‏ء نوعی مهر زدن است . خاتم را در آیه شریفه فقط عاصم به فتح تا خوانده بقیّه قرّاء به کسر تاء خوانده‏اند و آن بنابر قرائت کسر به معنی ختم کننده و تمام کننده است زیرا که پیغمبران را ختم کرده و به آخر رسانده است. و بنا بر قرائت فتح به معنی آخر النبیّین است (مجمع) در صحاح گوید: «ختمت القرآن» یعنی به آخرش رسیدم. اختتام ضدّ افتتاح است. خاتم به کسر تاء و فتح آن هر دو به یک معنی است خاتمه شی‏ء یعنی آخر آن . در اقرب و قاموس خاتم (به کسر تاء و فتح آن) انگشتر و اخر قوم و عاقبت شی‏ء و غیره آمده است. در کشّاف و تفسیر بیضاوی و غیره نیز به معنی آخر الانبیاء آمده است . نا گفته نماند: انگشتر را از آن جهت خاتم گفته‏اند که نامه را با آن ختم و مهر می‏کرده‏اند چنانکه در نهایه درباره خاتم سلطان گفته است که برای ختم نامه احتیاج به خاتم دارد. جرجی زیدان در تاریخ تمدن اسلام ج 1 ص‏22 (ترجمه)ذیل کلمه خاتم گوید: همینکه پیغمبر (ص) در صدد نامه نوشتن به شاهنشاه ایران و امپراطور روم بر آمد به حضرتش یاد آور شدند که اگر نامه بی مهری از نقره تهیه فرمود که روی آن جمله محمد رسول اللّه نقش شده بود. بعضی‏ها ندانسته و نفهمیده گفته‏اند: خاتم به معنی انگشتر است و چون انگشتر زینت انگشت است لذا خاتم النبیّتن به معنی زینت پیغمبران است و از آیه شریفع آخرین پیامبر بودن آن حضرت مستفاد نیست. چه قدر احمثانه است که ایه اطلاق لفظ خاتم به انگشتر چنانکه گفته شد برای آن بود که نامه را با آن ختم و مهر می‏کردند. صدر آیه شریفه درباره ازدواج حضرت رسول (ص) یا دختر خودش زینب است. زید که پسر خوانده آن حضرت بود زینب را بزنی گرفت و پس از طلاق دادن، حضرت او را انداختند که آن حضرت زن پسرش را به عقد نکاح خود در آورده است . و چون زید بن حارثه پسرخوانده آن حضرت بود و به حکم پسر خوانده پسر نیست و ازدواج با زن او حرام نمی‏باشد قرآن فرمود: محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست، تا ازدواج او با زن زید مانعی داشته باشد. در کشّاف و المیزان گوید: امّا قاسم و طیّب و طاهر و ابراهیم که پسران آن حضرت بودند پیش از حدّ بلوغ از دنیا رفتند و «رِجالِکُمْ» به آنهاشامل نیست همچنین حسنین علیهماالسلام که آنحضرت قبل از بلوغ آنها از دنیا رفت و از «رجالکم» در وقت نز.ل آیه خارج بودند. مراد از آیه آن است که آنحضرت پدر هیچ یک از مردان شما نیست نه اینکه پدر کودکان هم نیست . معنی آیه چنین می‏شود: محمد پدر هیچ یک یک از مردان است پدر کودکان هم نیست. معنی آیه چنین می‏شود: محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست (و زید یکی از مردان است پدر او هم نیست و ازدواج با زن زید برای او بلامانع است). ولیکن او رسول خدا و آخر پیامبران است و با او نبوّت به پایان رسیده و خدا و خدا به هرچیز داناست آنچه فرموده از ریو علم و حکمت است. درباره اینکه خاتم نبیّین مستلزم خاتم رسولین نیز هست رجوع شود به «رسل». خاتمیّت آن حضرت‏ اگر گویند: چرا آن حضرت خاتم پیغمبران است و چرا بعد از وی پیغمبری نخواهد آمد؟. گوئیم: علّت خاتمیّت آن حضرت دو چیز است یکی آنکه: احکام و دین آن حضرت با تمام ترقّی و پیشرفت و تمام مراحل زندگی قابل تطبیق است و جامعیّت آن از لحاظ جهان بینی و جهانداری و تأمین احتیاجات فرد و اجتماع و مادّی و معنوی به حدّی به قانون جدید و پیغمبر جدید نیست . به قول یکی از مفکّرین: اگر پنجاه نفر دانشمند ممتاز از ممالک جهان انتخاب کرده و همه گونه وسائل در اختیارشان بگذاریم و بگوئیم: پنجاه سال بنشینید و مشاوره کنید تا قانونی که شامل تمام شئونات زندگی بشری باشد تنظیم نمائید. این دانشمند در عرض این مدت نمی‏توانند قانونی به جامعیّت اسلام اعّم از آن که مطابق با واقع باشد یا نه تدوین نمایند. این سخن حق است و هر که به فقه اسلام مخصوصاً از نظر ائمّه اهل بیت «علیهم السلام» وارد باشد واقعیّت این ادّعا برایش روشن خواهد شد. دیگری آن که حضرت رسول «صلی اللّه علیه و آله» در روزگاری مبعوث شد که بشریّت بحدّ بلوغ و رشد رسیده بود و می‏توانست با درد دست داشتن برنامه اسلام و با راهنمائی عقل و فهم خود زندگی کند و پیش برود در این صورت آمدن پیغمبر جدید لغو و باطل خواهد بود. توضیح اینکه: پدر و مادر و استاد تا مدّتی کودک را تربیت می‏کنند و داهنمائی‏های لازم را به جای می‏آورند و چون به حدّ رشد و درک رسید گویند: تو دیگر بقدر کفایت فهم و درک داری و می‏توانی با فهم و عقل خود و راهنمائی‏هائی که کرده‏ایم به تنهائی زندگی کنی دیگر احتیاج به پدر و مادر و مربّی نداری برو زندگی کن کار بد و خوب هر دو دیگر به پای تواست و به کسی مربوط نیست. بشریت نیز در چنین حالی قرار داشت می‏توانست از فهم و عقل و قوانین خدا استفاده کرده به زندگی ادامه دهد دیگر حاجتی ب کتاب جدید و پیامبر جدید نداشت. د رمجمع ذیل آیه شریفه می‏گوید: این حدیث از جابر بصحت رسیده که رسول خدا «صلی اللّه علیه و آله» فرموده: مثل من در میان انبیاء مثل کسی است که خانه‏ای بنا کرده و در کمال و زیبائی آن کوشید فقط جای خشتی باقی ماند هر که به آن خانه وارد می‏شد و تماشا می‏کرد می‏گفت: این خانه چه زیباست مگر جای این خشت، فرمود: من به جای این خشت هستم. انبیاء با من به آخر رسیدند این حدیث را بخاری و مسلم نقل کرده‏اند.